فرزند متولد شده از لقاح مصنوعی

امروز با موضوع فرزند متولد شده از لقاح مصنوعی با شما هستیم.

وضعیت ارث چیست؟
ارث تابع چه مقرراتی است؟
حکم شرعی جنین اهدایی و فرزند متولد شده از لقاح مصنوعی چیست؟
نسب چگونه مشخص می‌شود؟
آثار حقوقی تلقیح مصنوعی چیست؟

برای پاسخگویی به این سوالات لازم است ابتدا در مورد لقاح مصنوعی بدانیم، با ما همراه باشید.

تاریخچه

لقاح مصنوعی برای اولین بار در دنیا در سال ۱۹۷۸ در انگلستان توسط دکتر رابرت ادواردز انجام شد که جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی را در سال ۲۰۱۰ برای وی به ارمغان آورد.

لوئیزی براون، کودک حاصل از این لقاح در ۲۵ ژوئیه ۱۹۷۸ به دنیا آمد. از آن تاریخ تاکنون حدود ۵ میلیون کودک به این روش در دنیا متولد شده‌اند.

لقاح مصنوعی چیست؟

لقاح در خارج از بدن یا آی‌وی‌اف روشی است که در آن سلول‌های تخمک را در شرایط آزمایشگاهی با اسپرم بارور می‌کنند و یک یا چند سلول تخم به دست آمده را پس از گذشت چند مرحله تقسیم سلولی «۸ سلولی» یا «جنین ۵ روزه»، در رحم قرار می‌دهند تا روند رشد جنین به‌طور طبیعی ادامه پیدا کند.

تقسیم ارث بدون حضور یکی از وراث

در این روش ابتدا تخمک گذاری در زن را القا می‌کنند و پس از اینکه تعداد مناسبی تخمک به دست آمد آن‌ها را در آزمایشگاه کشت می‌دهند. پس از اینکه تخمک‌ها بالغ شدند با اسپرم مناسب، تخمک را بارور می‌کنند.

بر حسب اینکه اسپرم به چه روشی سبب باروری تخمک شود روش‌های مختلفی وجود دارد.

فرزند متولد شده از لقاح مصنوعی

به عنوان مثال چنان‌که اسپرم‌ها به تعداد مشخص در محیط کشت حاوی تخمک تلقیح شوند تا اسپرم دارای تحرک، شکل و فیزیولوژی مناسب بتواند تخمک را بارور کند، این روش آی وی اف نامیده می‌شود.

اما در صورتی ‌که اسپرم مناسب انتخاب شود و با استفاده از دستگاه میکرواینجکشن به داخل تخمک تلقیح شود این روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم یا به اختصار ایکسی (ICSI) نامیده می‌شود.

پس از لقاح مصنوعی چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

زن پس از بارداری با روش لقاح مصنوعی، با وضعیت عادی وضع حمل نموده یا با انتقال جنین به رحم زن دیگری، فرزند، پا به دنیا بگذارد.

نسب ناشی از لقاح مصنوعی

مخالفان لقاح مصنوعی و مشروعیت بر این باورند که لقاح مصنوعی کاری نامشروع و مانند زناست. این گروه معتقدند که فرزند متولد شده از لقاح مصنوعی در حکم حرام زاده است و طهارت مولد ندارد.

وضعیت ارث جنین حاصل از تلقیح مصنوعی

اما فرزند که با نطفه شرعی شوهر متولد شده است، مورد اتفاق بیشتر فقهای شیعه است. موافقان تولد فرزند از لقاح مصنوعی، بر این باورند که لقاح مصنوعی و امکان فرزنددار شدن و چشاندن لذت مادری به مادری که دارای فرزند نمی‌شود را می‌دهد. برخورداری از این موهبت الهی، به دور از مشکلات بعدی فرزند‌خواندگی و پذیرش فرزند از پرورشگاه، و آثار و تبعات حقوقی آن می‌باشد.

وضعیت حقوقی با نطفه شوهر

اگر شوهر توان ایجاد رابطه جنسی با زن را نداشته باشد، و از طریق انتقال نطفه وی که قابلیت باروری دارد به رحم زن، بارداری و تشکیل جنین انجام شود، بدون شک فرزند در این حالت به شوهر زن ملحق و حلال زاده است. در این حالت پدر و مادر واقعی فرزند متولد شده از لقاح مصنوعی مشخص است و مانند فرزندان عادی، نسب وی و وضعیت ارث و حضانت روشن است.

وضعیت حقوقی بدون نطفه شوهر

اگر نطفه مرد غریبه بدون اطلاع زن وارد رحم وی شده و موجب بارداری وی شود، در این حالت فرزند متولد شده از لقاح مصنوعی در حکم فرزند متولد شده از وطی به شبهه و ملحق به مادر است.

اما اگر مادر از انتقال نطفه مرد غریبه به رحم خود و فرزند متولد شده از این حالت در لقاح مصنوعی در حکم فرزند حاصل از زناست.

ولی ملحق نکردن فرزند متولد شده از لقاح مصنوعی در این حالت به مادر خلاف اصل است چون در واقع زنا با تعریف شرعی محقق نشده است.

نمونه قرارداد اجاره رحم

فقط در زنا، طفل به مادر ملحق نمی‌شود لذا در این حالت نیز طفل به مادر ملحق می‌شود. در هر دو صورت پیش گفته، طفل از باب ارث و نسب، به پدرش که صاحب نطفه می‌باشد ملحق می‌شود.

اما اگر انتقال نطفه با اطلاع شوهر زن باشد معمولا فرزند را به عنوان فرزند خود می‌پذیرد و بعید است که نفی نسب نماید اما ممکن است بعد از فوت پدر، ورثه وی را نفی نسب کنند.

انتقال جنین

یکی از انواع لقاح مصنوعی انسان و فرزند متولد شده از لقاح مصنوعی، با انتقال جنین صورت می‌گیرد به آن معنی که جنین در محیطی خارج از رحم زن نابارور تولید شده و به رحم وی منتقل می‌شود.

رحم اجاره‌ای

گاهی اوقات رحم زن توان نگه داری جنین را ندارد. در این حالت وضعیت حقوقی به چه نحو مشخص می‌شود؟ با عقد قرارداد اجاره رحم از طریق شخص ثالث و تشکیل و تولید جنین از نطفه زن و شوهر مشروع در واقع شخص ثالثی که رحم خود را به اجاره واگذار نموده است، فقط نقش به دنیا آورنده طفل را دارد.

فرزند متولد شده از طریق لقاح مصنوعی با رحم اجاره‌ای، نسبتی با شخص به دنیا آورنده ندارد. در حقوق ایران رابطه نسب، براساس رابطه ژنتیکی است و هیچ گونه نسبی از طریق رحم اجاره‌ای منتقل نمی‌شود. قرارداد رحم اجاره‌ای مورد تایید و حمایت قانون خانواده ایران نیست.

نفقه فرزند حاصل از تلقیح مصنوعی

در این حالت فرزندان زنی که رحم خود را اجاره داده است هیچ رابطه خونی و ژنتیکی با فرزند متولد شده از لقاح مصنوعی و رحم اجاره‌ای ندارند و هیچ نسبی قابل اثبات نیست.

با توجه به اینکه اجاره دادن جسم برای این منظور در حکم معامله و قرارداد باطل قرار می گیرد، لذا مورد حمایت قانونگذار نیست و دعاوی درباره رحم اجاره‌ای یا اختلافات حادث شده در این باره محکوم به بطلان است.

حضانت

قیمومیت و حضانت در فروضی که به آنها اشاره رفت، بر اساس طبیعت موجود و در صورتی که از شوهر مشروع زن باشد، کاملا مشخص است. تا زمانی که خلاف قاعده فراش به اثبات نرسد طفل متولد شده از نطفه دیگری، نیز به پدر و شوهر زن ملحق می‌شود مگر اینکه خلاف آن توسط دادگاه صالح با دادخواست و دعوی نفی نسب مشخص شود.

نفقه فرزند حاصل از تلقیح مصنوعی

موسسه حقوقی بین‌المللی مهر پارسیان در عرصه حقوق خانواده، آماده ارائه خدمات حقوقی است.