مشاوره حقوقی حجر

با ارائه خدمات مشاوره حقوقی حجر در موسسه مهر پارسیان همراهتان هستیم.

اهلیت متعاملین یکی از شرایط صحت معاملات است. اهلیت به معنای توانایی برای داشتن یک حق یا توانایی انجام امور است دو قسم اهلیت وجود دارد، و اگر اشخاصی فاقد اهلیت باشند در اصطلاح به آن ها محجورین می گویند.

در گروه وکلای حقوقی مهر پارسیان، تیم پژوهشی به بررسی آثار حقوقی حجر بر معاملات و قراردادهای اشخاص پرداخته و در این نوشته، به بررسی اهلیت، شرایط تشخیص حجر و همچنین شرایط تحقق این موضوع خواهیم پرداخت.

بر اساس تقسیم مسئولیت محاکم و قانون آئین دادرسی مدنی، رسیدگی به حجر در صلاحیت دادگاه خانواده است.

جهت روشن تر شدن زوایای موضوع حجر با مشاوره حقوقی حجر در گروه وکلای مهر پارسیان همراه باشید.

جهت دریافت مشاوره حقوقی حجر با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925-88663926-88663927 با ما در ارتباط باشید.

چند نوع اهلیت وجود دارد؟

۱- اهلیت تمتع (تملک)

این اهلیت به معنای اهلیت دارا شدن حق است، کسی که اهلیت تمتع نداشته باشد اصلا نمی تواند حقی را دارا شود.

برای مثال: همه انسان ها اصولاً می توانند مالک اموال شوند. بنابراین برای مالک شدن اهلیت تمتع دارند، اما خارجیان نمی‌ توانند در ایران مالک زمین های کشاورزی شوند. بنابراین خارجیان برای مالک شدن زمین های کشاورزی اهلیت تمتع ندارند.

اهلیت تمتع از بدو ولادت آغاز و تا زمان وفات ادامه دارد، حتی در مواردی قبل از ولادت نیز اهلیت تمتع وجود دارد.

امکان رسیدگی به حجر متوفی

برای مثال: حمل ارث می برد و میتوان برای او مالی را وقف یا وصیت کرد گرچه فعلیت یافتن این اهلیت تمتع منوط به زنده متولد شدن اوست در این خصوص باید توجه داشت که؛

جایی که یک شخص حقی را بطور کلی نداشته باشد می‌ گوییم اهلیت تمتع ندارد.

در خصوص اهلیت تمتع اصل بر این است که همه اشخاص دارای اهلیت تمتع برای دارا شدن حق هستند. مگر این که در مواردی قانون استثنا کرده باشد یعنی همه اشخاص می‌ توانند از حق انتفاع و ارتفاق، وثیقه و… برخوردار شوند مگر به حکم قانون.

۲- اهلیت استیفاء (تصرف)

اهلیت اجرای حق را اهلیت استیفاء گویند. ممکن است شخصی اهلیت داشته باشد اما نتواند در آن حق تصرف کند. برای مثال مالک زمین می شود اما نتواند آن زمین را به دیگران بفروشد و در مالکیت آن تغییر بدهد. شخصی که اهلیت استیفاء ندارد می تواند دارنده حقی شود اما نمی تواند در حق خودش تصرف کند.

برای مثال: یک کودک می‌ تواند مالک زمین می شود اما نمی تواند آن را بفروشد یا اجاره دهد یا ببخشد تا اینکه به سن بلوغ و رشد برسد. انجام تصرفات فوق به نمایندگی از جانب کودک با ولی یا قیم یا سرپرست است.

در این خصوص باید توجه داشت که، در حالتی که شخص حقی دارد ولی خودش نمی تواند آن را اعمال کند و ولی یا قیمش می‌ توانند آن حق را اعمال کنند می گوییم اهلیت استیفا ندارد.

هرکجا به صورت مطلق از اهلیت سخن می آید و قید و وصفی به آن اضافه نشده باشد در این حال منظور ما اهلیت استیفا است.

مثال هایی برای عدم اهلیت تمتع

۱- مطابق ماده ۹۵۶ قانون مدنی اشخاص خارجی در ایران حق مالکیت زمین های کشاورزی را ندارند.

۲- محجورین در خصوص وصیت کردن و وصیت نوشتن اهلیت تمتع ندارند. زیرا خودشان اهلیت وصیت ندارند و به دلیل قائم به شخص بودن وصیت ولی یا قیم آنان نمی توانند از جانب آنان وصیت کنند.

۳- صغیر برای طلاق اهلیت تمتع ندارد زیرا نه خودش و نه نماینده او نمی تواند زوجه او را طلاق دهد.

۴- کارمندان دولت اهلیت تمتع جهت معامله با دولت را ندارند. این موضوع در لایحه قانونی راجع به منع مداخله وزرا و نمایندگان مجلسین و کارمندان دولت در معاملات دولتی و کشوری مصوب ۱۳۳۷ مقرر شده است.

۵- اشتغال بازنشستگان در دستگاه‌ های اجرایی جز در موارد استثنا شده ممنوع است.

این موضوع در قانون ممنوعیت بکارگیری بازنشستگان مصوب ۱۳۹۵ مقرر گردیده است بنابراین بازنشستگان اصولاً برای اشتغال در دستگاه‌ های اجرایی اهلیت تمتع ندارند.

۶- انعقاد قرارداد کار با اشخاص کمتر از ۱۵ سال تمام شمسی حتی با اجازه ولی یا قیم آن ها باطل است و مستوجب مجازات کارفرما است بنابراین اشخاص کمتر از ۱۵ سال تمام شمسی اهلیت تمتع برای انعقاد قرارداد کار را ندارند.

جهت دریافت مشاوره حقوقی حجر با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925-88663926-88663927 با ما در ارتباط باشید.

ارکان اهلیت استیفا شامل چه مواردی است؟

اهلیت استیفا سه رکن دارد؛

۱- بلوغ

در حقوق ما از بین معیارهای مختلفی که در فقه برای بلوغ آمده تنها معیار سن در قوانین پذیرفته شده است سن بلوغ برای پسران ۱۵ سال تمام قمری یعنی اتمام ۱۵ سال لحظه ورود به ۱۶ سالگی است و برای دختران ۹ سال تمام قمری و درست لحظه ورود به ۱۰ سالگی است، شخصی که به این سن رسیده بالغ و کبیر و قبل از رسیدن به این سن صغیر نام دارد.

۲- رشد

یعنی توانایی عقلی برای سنجش نفع و ضرر اقتصادی.

یعنی شخص بتواند در معاملات خود با تدبیر تصمیم‌ گیری کند. معمولاً در معاملاتش اقدامات غیر عقلایی انجام ندهد. شخصی‌که جاهلانه و با سبک سری معامله می‌ کند و در معاملاتش نفع و ضرر خود را به درستی نمی شناسد فاقد رشد است و دچار سفه است.

درخواست صدور حکم رشد

در قانون مدنی برای اثبات رشد سن خاصی مشخص نشده است. اما در قانونی به نام قانون راجع به رشد متعاملین ۱۸ سال تمام شمسی یعنی اتمام ۱۸ سال و لحظه ورود به ۱۹ سالگی به عنوان اماره رشد در نظر گرفته شده است.

۳- عقل

مطابق قانون مدنی به معنای قدرت تعقل و آگاهی از امور اطراف است معیار تشخیص جنون یا عقل در حقوق ما حرفی است در برابر عقل و جنون قرار می گیرد در این خصوص باید توجه داشت که:

اهلیت تمتع این سه مولفه را ندارد. برای مثال شخص مجنون می تواند مالک شود یا حق انتفاع یا حق ارتفاق و غیره را دارا شود، صغیر و سفیه نیز می توانند دارای حق باشند اما این اشخاص نمی توانند این حقوق را اجرا کنند یعنی ایشان اهلیت استیفا ندارند.

حجر چیست؟

به فقدان اهلیت استیفا حجر گفته می شود، اگر چه برای فقدان اهلیت تمتع نیز از عبارت حجر استفاده شده است.

با این وصف باید توجه داشت که زمانی که حجر به صورت مطلق استفاده می شود منظور فقدان اهلیت استیفاء است. یعنی اگر شخصی صغیر یا سفیه یا مجنون باشد او دچار حجر است.

چند نوع حجر وجود دارد؟

حجر در معنای عام و خاص خود بر دو قسم است؛

۱- حمایتی

یعنی شخصی را به دلیل محدودیت های شخصی اعم از عقلی یا جسمی که دارد محجور معرفی کنیم تا از حقوق او در مقابل اشخاص ثالث حمایت کنیم. موارد حجر حمایتی عبارت است از صغر یا همان عدم بلوغ جنون سفه.

این اشخاص با وضعیتی مانند کودکی دیوانگی و بی‌ تدبیری مواجه اند. به همین دلیل آن ها را محجور معرفی میکنیم تا امور آن ها توسط ولی یا قیم ایشان اداره شود و در نتیجه از ایشان حمایت شود.

حجر و رفع حجر

۲- سوء ظنی

یعنی از آنجا که به محجور سوء ظن داریم و می‌ خواهیم از حقوق اشخاص ثالث در برابر محجور حمایت کنیم و شخص را محجور قلمداد می‌ کنیم.

ورشکستگی مصداق این نوع حجر است که شخص ورشکسته حق ندارد در اموال خودش تصرف کند.

چون تصرف در حقوق مالی اش موجب نقض حقوق طلبکاران می شود. بنابراین نه برای حمایت از ورشکسته بلکه برای تقسیم اموال شخص ورشکسته بین طلبکاران او و حمایت از طلبکاران او شخص ورشکسته را محجور دانسته و از تصرف در اموال شم ممنوع می کنیم.

معمولاً ورشکستگی را در شمار موارد حجر نمی دانند و آن را نوعی ممنوعیت از تصرف در اموال می‌ شمارند باید توجه داشت که حتی اگر عنوان حجر سوء ظنی صحیح باشد و بتوانیم ورشکستگی را نوعی حجر بدانیم وقتی که به صورت مطلق از عبارت حجر استفاده می شود منظور همان حجر حمایتی است نه حجر سوء ظنی.

چند نوع صغیر وجود دارد؟

صغیر به دو قسم است؛

۱- صغیر ممیز

صغیری را که اجمالاً خوب و بد خود را تشخیص و تمیز می‌ دهد صغیر ممیز می‌ گوییم. اصطلاحاً می‌ گوییم که این صغیر به سن تمیز رسیده است. در حقوق ما سن خاصی به عنوان سن تمیز تعیین نشده است. در هر موضوع قاضی باید تعیین کند که آیا شخص صغیر به سن تمیز رسیده است یا خیر.

۲- صغیر غیر ممیز

صغیری را که حتی اجمالاً خوب و بد خودش را تشخیص نمی دهد برای مثال به سهولت فریب می‌ خورد و شیء ارزشمند را با یک خوراکی بی ارزش عوض می کند صغیر ممیز می گوییم.

چند نوع مجنون وجود دارد؟

بر اساس قانون مدنی بر دو قسم است؛

۱- ادورای

چنین فردی در برخی اوقات دچار عارضه جنون است و در برخی اوقات جنون است بر طرف می شود و حالت سلامت و اصطلاح افاقه دارد برای مثال در 6 ماه از سال مجنون است و در ۶ ماه سال سالم است‌.

۲- اطباقی یا دائمی

جنون چنین مجنونی همیشگی و دائمی است و همیشه در حال دیوانگی است.

معیار جنون در حقوق ما چیست؟

در قوانین ما تعریفی برای جنون ذکر نشده و معیار آن قرص پزشکی واگذار شده است.

مطابق قانون مدنی علی القاعده در این قضیه از نظر تخصصی پزشکی قانونی بهره مند می شوند.

مصادیق اهلیت در عقود مختلف

۱- در عقد وکالت

چه وکیل و چه موکل باید همان اهلیتی را که برای موضوع وکالت لازم است دارا باشند.

یعنی اگر وکالت در امور مالی معوض باشد هم وکیل و هم موکل باید دارای بلوغ عقل و رشد باشند و اگر  وکالت در امور غیر مالی باشد هم وکیل و هم موکل باید دارای بلوغ و عقل باشند و رشد برای آن ها لازم نیست، زیرا برای صحت معاملات مالی شخصی که آن عقد را منعقد می کند باید عاقل باشد به سن بلوغ رسیده باشد رشید باشد اما برای صحت امور غیرمالی صرفاً لازم است که شخصی که آن امر غیرمالی را ایجاد می‌ کند عاقل باشد و به سن بلوغ رسیده باشد ولی رشد  او لازم نیست.

وکیل اثبات و رفع حجر

۲- در عقد ودیعه

مودع یعنی شخصی که مالش را برای نگهداری و مواظبت امانت می دهد و هم مستودع شخصی که مال دیگری را برای مواظبت و نگهداری به امانت گرفته است باید دارای بلوغ و عقل و رشد باشند زیرا هر دو اقدام به تصرف مالی می رسد.

۳- در عقد عاریه

هم معیر یعنی شخصی که مالش را برای استفاده شخص دیگر به او می سپارد و هم مستعیر یعنی شخصی که مال دیگری را به امانت گرفته باید دارای بلوغ و عقل و رشد باشند زیرا هر دو اقدام به تصرف مالی می کنند درست است که مستعیر مالی را از دست نمی دهد و ممکن است. با تصرف در مال شخص خویش دیگر و اتلاف آن موجبات مسئولیت مدنی را فراهم آورده باشد.

۴- در عقد نکاح دائم

نکاح دایم یک امر غیر مالی است که همراه با یک عقد مالی یعنی قرارداد مهریه است. بنابراین طبق نظر برخی حقوقدانان برای انعقاد نکاح دایم فقط عقل و بلوغ لازم است و نکاح دایم شخص سفیه صحیح است، ولی قرارداد مهریه ایشان غیر نافذ است البته بعضی دیگر از حقوقدانان برای انعقاد نکاح علاوه بر عقل و بلوغ رشد را نیز لازم دانسته اند و نکاح دائم اشخاص سفیه را غیر نافذ می دانند، نظر اخیر با مبانی فقهی و نظر مشهور فقها سازگارتر است.

۵- در عقد نکاح منقطع

بلوغ و عقل و رشد لازم است است، زیرا در نکاح منقطع بر خلاف نکاح دائم، مهریه جنبه فرعی و تبعی ندارد  و رکن صحت عقد تلقی می شود.

در نکاح دائم مهریه جنبه فرعی و تبعی دارد و بطلان آن موجب بطلان عقد نکاح نیست. اما در نکاح منقطع مهریه جنبه اساسی دارد و بطلان آن موجب بطلان عقد نکاح است است اگر در نکاح منقطع زن یا مرد سفیه باشند نکاح غیرنافذ است، صحت این ازدواج منوط به تنفیذ ولی یا قیم است.

جهت دریافت مشاوره حقوقی حجر با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925-88663926-88663927 با ما در ارتباط باشید.

دادگاه صالح برای صدور حکم حجر و تعیین قیم کدام دادگاه است؟

صدور حجر و تعیین قیم در صلاحیت دادگاه عمومی است، همچنین در قانون حمایت خانواده در سال ۱۳۹۲ مواد قانونی برای صدور حکم حجر تصویب شد که در آن دادگاه خانوادهصلاحیت کافی برای صدور و ابطال حکم حجر را دارد.

نحوه اعتراض به حکم حجر چگونه است؟

در صورتی که محجور با معالجه و مراقبت و استفاده از دارو حجر وی تمام شود، می تواند نسبت به بطلان حکم حجر اقدام کند، در اینجا فردی که از حجر خلاص شده پس از صدور حکم به دادگاه مراجعه و اعتراض می کند و پس از دریافت احضاریه و مراجعه به دادگاه با توجه به محتویات پرونده و دلیل درخواست می کند قاضی نظرش را عوض کند در دادگاه تجدیدنظر قاضی پس از بررسی ادله و گزارش های پزشکی قانونی یا حکم به نقض رای می دهد و یا آن را تائید می کند، چنانچه که دادگاه حکم به بطلان حکم بدهد، اختیار اداره و نگهداری اموال توقیف شده از قیم سلب می شود و آن را به فرد مسترد می نماید.