نفقه اقارب

نفقه اقارب، در قانون تعریف نشده است، بلکه مصادیقی از نفقه اقارب و افراد واجب النفقه در قانون مدنی، ذکر شده است.

اما نفقه اقارب محدود به مسکن، اثاثیه منزل، لباس و غذا به قدر رفع حاجت ذکر شده است ولی به نظر می‌رسد با توجه به اینکه پرداخت نفقه اقارب و میزان نفقه اقارب با توجه به تمکن مالی شخص منفق (نفقه دهنده) تعیین می‌شود، در صورتی که شخص پرداخت کننده نفقه اقارب، از توان مالی مناسب برخوردار باشد و امکان پرداخت نفقه را داشته باشد، هزینه‌های درمانی و تحصیل نیز شامل نفقه اقارب شود.

وکیل متخصص خانواده با همکاری موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان در دپارتمان تخصصی حقوق خانواده، به سوالات حقوقی نفقه اقارب و آثار و تبعات عدم پرداخت نفقه اقارب و همچنین مقایسه نفقه زن با نفقه اقارب از نظر حقوقی پاسخ خواهد داد.

مفهوم نفقه اقارب

نفقه در قانون مدنی و سایر قوانین موضوعه و فقه شیعه به معنی هزینه‌ها و مخارج متعارف زن و فرزندان است. در بعضی از موارد و با رعایت شرایط و قیودی قانونگذار، فرد را مکلف به پرداخت مخارج افراد فامیل و بستگان می‌کند که این تکلیفی دو طرفه است و اگر با داشتن شرایطی که در ادامه خواهد آمد، فرد مستمندی در بین اقوام و بستگان باشد، با فرض تمکن مالی مناسب شخص و عدم خلل به زندگی وی، طبق قانون مکلف به پرداخت نفقه اقارب (نزدیکان) نیز می‌باشد.

شرایط پرداخت نفقه اقارب

1. وجود رابطه خویشاوندی نسبی، این قید، تمامی خویشاوندان سببی و خویشان رضاعی را از گردونه افراد واجب النفقه در پرداخت نفقه اقارب خارج می‌کند.
2. استحقاق نفقه از طریق رابطه سببی، فقط منحصر به همسر دائمی مرد است و هیچ فردی از بستگان سببی و رضاعی از افراد واجب النفقه محسوب نمی‌شود.
3. قرارداشتن در خط عمودی خویشاوندان نسبی، بنابراین شرط، نفقه برادر، خواهر، عمو و امثال آنها بر فرد واجب نیست پدر، پدربزرگ نوه در یک خط عمودی قرار می‌گیرند و نسبت به هم تکلیف متقابل پرداخت نفقه را دارند.
4. داشتن استطاعت (توانایی) مالی، اگر کسی تمکن مالی لازم جهت پرداخت نفقه را داشته باشد باید نسبت به تامین نفقه افراد واجب النفقه اقدام نماید.
5. البته شرط لازم این است که شخص در مضیقه مالی جهت تامین معاش و زندگی خود قرارنگیرد.
6. عدم توانایی افراد واجب النفقه در تامین مایحتاج خود از طریق کسب و کار، پرداخت نفقه اقارب، به شرطی است که فرد نیازمند به نفقه، امکان تامین مخارج خود را از طریق کسب و کار نداشته باشد و الا پرداخت نفقه اقارب بر شخص واجب نیست.

افراد واجب النفقه

اگر درخانواده‌ای تعداد افرادی که باید نفقه به آنها پرداخت شود، چندین نفر باشند و شخص نفقه دهنده قادر به تامین و پرداخت نفقه اقارب به همه این افراد است، لازم است تا نسبت به پرداخت نفقه به افراد واجب‌النفقه اقدام نماید، اما اگر شخص امکان پرداخت نفقه همه را نداشته باشد به ترتیب زیر اولویت بندی می‌شود.

یکم: پرداخت نفقه زن بر نفقه اقارب مقدم است. پس در صورتی که فرد متاهل باشد و فقط توان پرداخت نفقه همسر  را داشته باشد، پرداخت نفقه همسر مقدم بوده و پرداخت نفقه اقارب بر او لازم نیست.

دوم: اگر افراد واجب النفقه برای پرداخت نفقه اقارب در خط صعودی قرار داشته باشند و تعدادی نیز در خط نزولی، فرد نفقه دهنده هم امکان پرداخت نفقه همه آنها را نداشته باشد، افرادی که در خط نزولی و رو به پایین قرار دارند، مقدم هستند.

یعنی پرداخت نفقه فرزند، بر پرداخت نفقه پدر یا مادر، در صورت عدم توان پرداخت نفقه توسط نفقه دهنده، مقدم است.

سوم: وقتی شخص نفقه دهنده، چندین نفر افراد واجب النفقه در خط صعودی و نزولی دارد، مانند اینکه پدر و مادر شخص واجب النفقه هستند و یا شخص دارای فرزندان متعدد است و امکان تامین نفقه کامل همه فرزندان را ندارد، بسته به تمکن مالی مرد، نفقه بین افرادی که در یک خط قرار دارند، تقسیم می‌شود.

اما گاهی اوقات پرداخت کنندگان و افرادی که طبق قانون امکان پرداخت نفقه اقارب را دارند، متعدد هستند و باید مشخص شود، کدام یک لازم است تا نفقه فرد را پرداخت کند، در این گونه موارد، به ترتیب زیر عمل می‌شود.

اول: هرگاه فرزندی هم پدر و هم مادر داشته باشد و هر دو امکان پرداخت نفقه داشته باشند، پرداخت نفقه فرزند با پدر است و اگر فرزندی پدر نداشته باشد و یا پدر وی تمکن مالی لازم برای پرداخت نفقه ندارد؛ پدربزرگ و مادر امکان پرداخت نفقه را دارند.

در این حالت پرداخت نفقه بر عهده پدربزرگ است و مادر وظیفه‌ای ندارد.

دوم: اگر کودک پدر و پدربزرگ نداشته باشد، مادر و مادربزرگ مادری هم نسبت به پرداخت نفقه اقارب تمکن مالی لازم را داشته باشند، پرداخت نفقه بر عهده مادر است و مادربزرگ‌ها تکلیفی ندارند.

اگر مادر هم در این فرض زنده نباشد یا تمکن مالی جهت پرداخت نفقه فرزند را نداشته باشد از باب پرداخت نفقه اقارب پرداخت نفقه بر عهده پدر مادر، مادر مادر و مادر پدر است که به صورت مساوی پرداخت نفقه اقارب را به عهده دارند.

سوم: فرزندان بلافصل و مستقیم فرد که امکان مالی لازم برای پرداخت نفقه اقارب و نزدیکان را دارند، مکلف به پرداخت نفقه پدر به صورت مساوی هستند.

در صورت عدم تمکن مالی لازم جهت پرداخت نفقه اقارب، فرزندان فرزند در صورت داشتن تمکن مالی پرداخت نفقه اقارب را تکفل خواهند کرد.

چهارم: اگر در خط عمودی صعودی و هم خط عمودی نزولی، اقاربی باشند که تمکن مالی لازم برای پرداخت نفقه اقارب را دارند، در این صورت دختر، پسر و پدر به نسبت مساوی نفقه پرداخت می‌کنند و مادر تکلیفی در پرداخت نفقه اقارب ندارد.

شکایت ترک انفاق – دادخواست مطالبه نفقه

براساس ماده 47 قانون حمایت خانواده، در صورتی که شخصی که پرداخت نفقه به عهده اوست، چه نفقه اقارب ، زن یا فرزندان، از پرداخت نفقه استنکاف نماید، دادگاه در صورت درخواست افراد واجب النفقه، میزان نفقه را تعیین خواهد کرد.

نفقه گذشته زن، همیشه قابل مطالبه است ولی نفقه اقارب، در صورتی که توسط آنها مطالبه نشده باشد و موعد آن گذشته باشد، قابل مطالبه نیست و فقط امکان مطالبه نفقه جاری در نفقه اقارب (نزدیکان) وجود دارد.

اگر فردی که باید نفقه پرداخت کند غایب باشد، دادگاه می‌تواند از اموال وی نفقه را پرداخت نماید.

عدم پرداخت نفقه هم ضمانت اجرای حقوقی دارد که می‌توان از طریق تقدیم دادخواست به شورای حل اختلاف و یا دادگاه خانواده مطالبه نمود و هم ضمانت اجرای کیفری دارد.

عدم پرداخت نفقه اقارب و همسر قابل شکایت در دادسرای عمومی محل وقوع جرم است و ذینفع می‌تواند از طریق شکایت کیفری تعقیب مستنکف از پرداخت نفقه و محکومیت وی را درخواست کند.

جرم ترک انفاق، از جرایم قابل گذشت است و با اعلام گذشت شاکی خصوصی پرونده مختومه می‌شود.

وکیل متخصص نفقه

مشاوره حقوقی خانواده با وکلای پایه یک دادگستری که در موضوعات حقوق خانواده تسلط کافی دارند، باعث جلوگیری از اتلاف وقت در دادسراها و دادگاه‌ها می‌شود.

عدم تنظیم صحیح دادخواست و تشخیص مرجع صالح جهت رسیدگی به موضوع پرونده ممکن است ماهها باعث سردرگمی مراجعین به دادگستری باشد.

گروه وکلای مهر با تشکیل دپارتمان تخصصی حقوق خانواده تحت نظارت موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهرپارسیان، با مشاوره حقوقی مستقیم دکتر محمدرضا مهری وکیل پایه یک دادگستری، آماده ارائه مشاوره حقوقی مطمین در زمینه‌های تخصصی حقوق خانواده، اعم از خواستگاری، نامزدی، طلاق توافقی، داوری در دعاوی خانواده، حقوق مالی زوجه و حضانت فرزندان، در خدمت عزیزان می‌باشد.

میزان نفقه چگونه تعیین می‌شود؟

در صورتی که شخصی که پرداخت نفقه به عهده اوست، از پرداخت نفقه خودداری نماید، دادگاه در صورت درخواست افراد واجب النفقه، میزان نفقه را تعیین خواهد کرد.

پرداخت نفقه زن به فرزندان ارجحیت دارد؟

بله پرداخت نفقه زن بر سایر افراد مقدم می‌باشد.