در این مقاله با موضوع نفقه فرزند همراه شما هستیم.

تامین معاش و گذران زندگی، از دیرباز تاکنون از جمله اصلی‌ترین دغدغه‌های بشریت و سر منشاء بسیاری از اختلافات و چالش‌ها در طول زندگی بوده، که مسلما با پیشرفت جوامع بشری و سیر تحول نهادها و روابط اجتماعی، این امر نیز با تحول روبرو گشته است.

همان‌گونه که می‌دانیم با ازدواج زن و مرد، تشکیل خانواده تحقق یافته و با آمدن فرزندان گسترش می‌یابد.

به طور کلی، ازدواج و تشکیل خانواده علاوه بر داشتن ابعاد عاطفی و معنوی دارای بعد مالی نیز می‌باشد.

لکن در بسیاری از موارد دیده شده که زن و مرد در بدو امر بدون علم و آگاهی نسبت به وظایف و حقوقی که قانون بر ابعاد مالی خانواده وضع نهاده، اقدام به تشکیل خانواده و آوردن فرزند می‌نمایند.

لذا در ادامه و هنگام حدوث اختلافات به جهت عدم آگاهی نسبت به وظایف و حقوق خود، مشکلات فراوانی را ایجاد می‌نماید.

امروزه یکی از اصلی‌ترین اختلافات خانوادگی و سر منشاء بسیاری از طلاق‌ها، ریشه در مسائل مالی دارد.

همان‌گونه که می‌دانیم یکی از مهم‌ترین وظایفی که پس از تشکیل خانواده بر ذمه (عهده) مرد قرار داشته و مکلف به ایفاء آن بوده، پرداخت نفقه می‌باشد.

پرداخت نفقه به دو دسته نفقه همسر (زن) و نفقه اقارب (نزدیکان) تقسیم می‌گردد.

تعریف نفقه

نفقه در لغت به معنی هزینه، خرج و مخارج هر روزه و به طور کلی خرجی آمده است.

قانون مدنی نیز در ماده 1199 در بحث الزام به پرداخت نفقه، نفقه فرزندان را بر عهده پدر قرار داده و سپس در ماده 1204 اقدام به تعریف آن در قالب مثال پرداخته و از مصادیق آن به مسکن و البسه و غذا و اثاث منزل به قدر رفع حاجت و با در نظر گرفتن درجه استطاعت و داشتن توانایی مالی، تعیین نموده است.

مطابق دکترین و نظریه علمای حقوق که استاد مسلم آن جناب دکتر کاتوزیان در زیر نویس این ماده بدان پرداخته است این ماده جنبه حصری ندارد یعنی محدود نیست و موارد را به صورت تمثیل بیان نموده است.

لذا نظر به تمثیلی بودن ماده صدرالذکر، نفقه فرزند را (اعم از پسر و دختر) باید کلیه نیازهای متعارف دانست که مسلما همان‌گونه که در مقدمه به آن اشاره گردید با سیر تحول جوامع و نهادها منطبق می‌گردد.

برای تعیین مصداق این نیازهای متعارف همان‌گونه که از اسم آن هویدا است می‌بایست به عرف رجوع نموده و در این راستا بین عرف بین جوامع مختلف شهری و همچنین عرف سال‌های مختلف تبعیض قایل شد.

برای مثال اگر نگاهی به دهه‌های قبل نماییم در می‌یابیم بحث تحصیل و هزینه‌های مربوط به آن علی‌الخصوص هزینه رفتن به دانشگاه و تهیه کتاب و … در حدی که در این سالها پررنگ و جزء نیازهای اساسی قرار می‌گیرد؛ نبوده است.

لذا به طور کلی در تعریف نفقه فرزندان باید مصادیق نیازها و خرج و مخارج عرفی را درون بطن جامعه استخراج نموده و با آن منطبق نماییم.

مبلغ نفقه فرزند

همان‌گونه که در بحث تعریف نفقه به آن پرداخته شد قانون‌گذار در رابطه با مبلغ نفقه ساکت و تنها به صورت تمثیلی مواردی را که مشمول نفقه فرزند می‌گردند را نام برده است.

لذا در بحث مبلغ نفقه فرزند، باید بدانیم که مبلغ دقیق وجود ندارد ولکن با در نظر گرفتن کلیه شرایط و اوضاع و احوال جامعه و نیازهای عرفی فرزند، توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می‌گردد که در این راستا علاوه بر نیازهای عرفی جامعه که در برآورد مبلغ نفقه، مورد لحاظ قرار می‌گیرد، توانایی مالی نفقه دهنده نیز مد نظر است.

در واقع برخلاف نفقه زن که منوط به داشتن توانایی مالی نیست در بحث نفقه فرزند، کارشناس دادگاه مورد نظر، وضعیت استطاعت مالی و میزان درآمد منفق (نفقه دهنده یا پدر) را در نظر گرفته و همچنین با در نظر گرفتن سن و مقطع تحصیلی فرزند مبلغی را به عنوان نفقه برآورد می‌نماید.

نفقه گذشته فرزند

در خصوص نفقه گذشته فرزندان مطابق ماده 1206 از قانون مدنی باید اذعان داشت که تنها ناظر به آینده می‌باشد و فرزندان طبق قانون نمی‌توانند نسبت به نفقه گذشته خود ادعایی نمایند.

یکی دیگر از وجوه تمایز نفقه فرزندان و به طور کلی اقارب با نفقه زن همین مطلب می‌باشد که زن می‌تواند هر زمان که بخواهد نسبت به مطالبه نفقه گذشته خود اقدام نماید.

بنابراین این حق برای فرزندان مطابق بند آخر ماده 1206 قانون مدنی برای آنان در نظر گرفته نشده است.

نفقه فرزند پسر و دختر و وضعیت نفقه دختران پس از طلاق

در خصوص میزان و شرایط نفقه با توجه به اطلاق کلمه اولاد در ماده 1199 قانون مدنی، نمی‌توان تبعیضی بین فرزند پسر و دختر ایجاد نمود و همان‌گونه که گفته شد میزان آن با توجه به شرایط اجتماعی آن‌ها و استطاعت نفقه دهنده برآورد می‌گردد.

در خصوص اینکه دختر و پسر هرکدام تا چه سنی امکان دریافت نفقه را خواهند داشت باید اذعان داشت طبق رویه به طور کلی پسران تا زمانی که شغلی ندارند و دختران تا زمانی که ازدواج نکرده و در خانه پدری هستند مستحق دریافت نفقه می‌باشند.

اما در صورتی که دختری ازدواج نموده و پس از مدتی اقدام به طلاق نماید تکلیف نفقه از عهده پدر ساقط می‌گردد.

چگونگی مطالبه نفقه فرزند

در خصوص نحوه مطالبه نفقه فرزندان 2 حالت متصور می‌باشد:

1- طرح دعوا به صورت مستقل توسط خود فرزند

در این صورت لازم است فرزند بالغ و رشید و عاقل باشد؛ بدیهی است که در بحث نفقه که یکی از بارزترین مصادیق حقوق مالی می‌باشد، رشید بودن به معنی سفیه نبودن فرزند، ملاک عمل خواهد بود. سفیه فردی است که به دلیل اختلال عقلی توانایی انجام امور مالی را ندارد.

با این تفسیر باید دانست که تنها بالغ بودن فرزند (دختر بالای 9 و پسر بالای 15 سال) کافی نخواهد بود.

رشید بودن نیز لازمه عمل می‌باشد که در این خصوص نظر به تعارض شدید ماده 1210 و تبصره 2 از همان ماده که از یک سو تنها رسیدن به سن بلوغ را برای رشید دانستن نیز کافی دانسته و از سوی دیگر تبصره همان ماده، دخل و تصرف در اموال طفلی که بالغ شده را منوط به اثبات رشد او نموده است و در نهایت رای وحدت رویه که نتوانست این تعارض فاحش را حل نماید.

در هرصورت ،دادگاه‌ها طبق رویه قبل، سن 18 سال را سن رشد دانسته و تا قبل از رسیدن به سن 18 سالگی علیرغم اینکه طفل به سن بلوغ نیز رسیده باشد (9و 15) حق طرح دعاوی مالی را مستقلا نخواهد داشت مگر اینکه حکم رشد بگیرد.

در نتیجه فرزند دختر و پسر تنها در 2 صورت می‌توانند دعوای الزام پدر یا پدربزرگ پدری را به پرداخت نفقه به صورت مستقل مطرح نمایند: یا به سن 18 سال تمام رسیده باشند یا حکم رشد از دادگاه اخذ نموده باشند.

2- طرح دعوا توسط مادر:

در صورتی که طفل تحت حضانت و سرپرستی مادر باشد: در این مورد از آنجایی که حضانت طفل با مادر است مادر می‌تواند به طرفیت منفق (پدر یا پدربزرگ پدری) به نمایندگی از فرزند خود طرح دعوا نماید.

مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند

طبق ماده 53 از قانون حمایت خانواده هر کس با داشتن استطاعت و توانایی مالی، نفقه زن خود را در صورت برقراری رابطه به او ندهد یا از پرداخت نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس محکوم می‌گردد.

لذا فرزندانی که پدر یا پدربزرگ آنان علیرغم استطاعت مالی از پرداخت نفقه به آنان خودداری می‌نمایند، می‌توانند علاوه بر دادخواست حقوقی مبنی بر مطالبه نفقه، شکایت کیفری نیز نموده و مرد را تحت تعقیب کیفری قرار دهند.

مدارک لازم جهت مطالبه نفقه فرزند

در صورتی که دعوی مطالبه نفقه و یا شکایت کیفری ترک انفاق (نپرداختن نفقه) توسط مادر مطرح می‌شود، شناسنامه مادر و فرزندان و حکم حضانت و همچنین دادخواست مطالبه نفقه و یا شکایت ترک انفاق، از مدارک مورد نیاز جهت مطالبه نفقه فرزند می‌باشد.

در صورتی که طرح دعوی توسط خود فرزند باشد، در صورت کمتر بودن از سن 18 سالگی، حکم رشد نیز باید ضمیمه و همراه پرونده شود.

برای مبالغ کمتر از بیست میلیون تومان، شورای حل اختلاف و مبالغ بیش از بیست میلیون تومان، دادگاه خانواده صالح به رسیدگی هستند.

وکیل متخصص درمطالبه نفقه فرزند

وکیل پایه یک دادگستری با داشتن سابقه مشاوره حقوقی خانواده و یا وکالت در دعاوی خانواده، می‌تواند به عنوان مشاور حقوقی مناسب جهت مطالبه نفقه فرزند باشد.

تمامی وکلای دادگستری شاغل در ایران، امکان مشاوره حقوقی خانواده به متقاضین را دارند.

گروه وکلای مهر با مشاوره مستقیم دکتر محمدرضا مهری وکیل پایه یک دادگستری، که دارای سابقه قضایی در دادگاه خانواده نیز می‌باشد، آماده ارائه مشاوره تخصصی مطالبه نفقه فرزند، وکالت تخصصی در حوزه مهریه و مشاوره تخصصی در زمینه داوری دعاوی خانواده را دارد.

نفقه همسر و فرزند چیست؟

مخارج و هزینه‌های زندگی زن و فرزند که بر عهده مرد می‌باشند مانند تهیه مسکن و خوراک و پوشاک و... نفقه هستند.

افراد واجب‌النفقه چه افرادی هستند؟

افرادی که به موجب قانون مستحق دریافت نفقه هستند؛ افراد واجب‌النفقه هستند و مشمول همسر، فرزندان و پدر و مادر مرد می‌باشند.