فسخ نکاح

با بررسی ماهیت، شرایط و مرجع صالح رسیدگی به دعوای فسخ نکاح در نظام حقوقی ایران همراه شما هستیم.

طبق قانون مدنی ایران فسخ ازدواج یکی از موارد انحلال ازدواج می باشد و هروقت ازدواج ضرر و زیانی را مطابق قانون متوجه یکی از طرفین نماید، شخص متضرر می تواند تقاضای فسخ عقد نکاح را تقدیم دادگاه نماید. یعنی فسخ ازدواج یا فسخ نکاح به‌ هم‌ زدن عقد ازدواج از روی اختیار توسط یکی از طرفین ازدواج در صورت تدلیس و وجود عیب‌ هایی خاص در طرف مقابل است. تخلف از صفت شرط شده در ضمن عقد، تدلیس و عیوب از عوامل حق فسخ ازدواج به شمار می‌ روند. به تعبیر دیگر فسخ نکاح اختیار به ‌هم زدن عقد ازدواج بطور یک‌ طرفه و یکی از راه ‌های جدایی زن و مرد است که در آن، با اختیار خود و اعمال خیار فسخ، پیوند زناشویی را منحل می‌ کنند.

نکته: فسخ نکاح فوریت شرط است، یعنی اگر طرفین به محض آگاهی از آن مبادرت به فسخ نکنند، اختیار فسخ ساقط می‌ شود.

عوامل فسخ ازدواج

عواملی که باعث ایجاد حق فسخ برای طرفین ازدواج می شود، به شرح ذیل عبارتند از؛

الف- عیوب طرفین عقد که برای دیگری پنهان بوده است؛

• عیوب مرد

اگر هر یک از عیوب ذیل حین عقد در مرد بوده و زن از آن بی خبر باشد، برای زن حق فسخ ایجاد می کند؛

• جنون (دیوانگی)،
• خصاء (بیماری جنسی)،
• عنن به شرط اینکه ولو یکبار عمل زناشویی را انجام نداده باشد،
• مقطوع بودن آلت تناسلی به اندازه ای که قادر به عمل زناشویی نباشد.

• عیوب زن

اگر هر یک از عیوب ذیل حین عقد در زن بوده و مرد از آن بی خبر باشد، برای مرد حق فسخ ایجاد می کند؛

• جنون (دیوانگی)،
• قرن (بیماری جنسی)،
• جذام (بیماری پوستی)،
• برص (بیماری پوستی)،
• افضاء (بیماری جنسی)،
• زمین گیری،
• نابینائی از هر دو چشم.

ب – فقدان شرط صفت خاص در یکی از طرفین؛

هرگاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور آن وصف را نداشته برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود خواه وصف مذکور در عقد به صراحت بیان شده یا عقد جداگانه ای بر آن واقع شده باشد، در واقع مواردی که فرد به دروغ صفتی را برای خویش بیان ‌کند یا عیب ظاهری را خلاف واقع نشان دهد یا نسبت به عیب مخفی خود که از آن اطلاع دارد، سکوت نماید، در موارد تخلف از شرط صفت نیز به استناد قانون مدنی عقد قابل فسخ خواهد بود.

شرایط تحقق شرط صفت

شرط کردن صفت به اشکال ذیل قابل محقق می شود، که عبارتند از؛

• بیان صفت به صراحت در ضمن عقد ذکر شود، برای مثال وکیل زوجه می گوید:«موکل خود خانم….. را به عقد ازدواج آقای دکتر…. با مهریه…. درآوردم.»
• مشخص شدن دختر یا پسر به صفتی خاص که عقد هم مبتنی بر آن صفت واقع گردد، قبل از جاری شدن صیغه عقد، برای مثال آنکه دختر و پسر قبل از عقد برای یکدیگر نامه بنویسند و پسر در انتهای نامه با عنوان دکتر… امضاء نماید،
• صحبت ‌های قبل از عقد دختر یا پسر خود را به دروغ دارای اوصاف خاصی معرفی کنند، برای مثال یکی از طرفین خود را دکتر، مهندس و… معرفی کند،
• میان طرفین در مورد صفت هیچ گفتگویی نمی‌ شود، اما بر حسب عرف و عادت عقد بر وجود وصف خاصی نسبت به 2 طرف منعقد می‌ گردد، برای مثال اگر پسر یا دختر مطلبی در مورد بیماری خود نگویند، قضاوت عرف بر آن است که بنا به لزوم سالم هستند و دارای بیماری خاص و مهمی نمی‌ باشند.

اشکال تخلف از شرط صفت

تخلف از شرط صفت به اشکال مختلفی محقق می‌ شود که به شرح ذیل عبارتند از؛

1. به دروغ صفت کمالی را به خود نسبت می‌ دهد یا نقصی را از خود دور می‌ کند، برای مثال فردی خود را مهندس معرفی ‌کند،
2. در عمل بر خلاف واقع کاری انجام ‌دهد که در پی آن صفت کمالی را به خویش نسبت دهد یا نقصی را از خود دور ‌کند. برای مثال آنکه فردی کچل، در مراسم خواستگاری و عقد از کلاه گیس استفاده نماید،
3. با سکوت پرده بر روی نقص خویش گذاشته یا تصور دیگران از کمال خویش را مورد تأیید قرار دهد که به چند حالت قابل تصور است؛

• • فرد نسبت به نقص خویش جاهل ‌باشد، مثال فرد عقیم یا انسان مبتلا به ایدز که خودش نیز از وجود این بیماری در بدنش اطلاعی ندارد، لذا خود را سالم می‌‌ پندارد و طرف مقابل هم تصور می‌‌ کند که با فرد سالمی ازدواج کرده است.
  • فرد نسبت به نقصی که مخفی است و بدون اظهار آن نمی‌ توان نسبت به آن مطلع شد، سکوت می‌ کند، مثال ابتلاء به بیماری سرطان یا عارضه قلبی،
  • فرد به عیب خود علم دارد و نقص هم ظاهر می‌ باشد، لذا سکوت از عیب به معنای کتمان آن نمی‌ باشد، ولی فرد متقاضی ازدواج کوتاهی کرده و در مورد آن دقت و تحقیق ننموده است، لذا به دلیل کوتاهی خویش، تصوری خلاف واقع نسبت به طرف مقابل پیدا نموده است.

مدارک لازم برای فسخ ازدواج

برای فسخ ازدواج ارائه مدارک ذیل لازم و ضروری است که عبارتند از؛

• اصل و تصویر مصدق مدارک شناسایی هویت (کارت ملی و شناسنامه)
• اصل و تصویر مصدق عقدنامه

مراحل فسخ ازدواج

• ارسال اظهارنامه فسخ عقد ازدواج،
• مراجعه به دفاتر خدمات قضائی برای تنظیم و تقدیم دادخواست فسخ ازدواج به دادگاه خانواده،
• رسیدگی و صدور رأی توسط دادگاه خانواده.

مرجع صالح رسیدگی به دعوای فسخ ازدواج

مرجع صالح برای رسیدگی دعوای فسخ نکاح دادگاه خانواده شهرستان محل اقامت خوانده است.

وضعیت مهریه در فسخ نکاح

فسخ نکاح قبل از نزدیکی

در تمام مواردی که نکاح قبل از نزدیکی فسخ شود زن حق مهر ندارد، به جز یک صورت که آن عبارت است از آنکه نکاح به علت وجود عنن (ناتوانی جنسی زوج) فسخ گردد که در این صورت زن مستحق نصف مهر است.

فسخ نکاح پس از نزدیکی

• هروقت زن مرد را در ازدواج فریب دهد و مرد پس از نزدیکی به عیوب واقف گردد، چنانچه مرد از حق خود استفاده ننماید باید تمامی مهر را بپردازد ولی در صورت اعمال حق و انحلال نکاح زوجه مستحق مهریه نمی باشد و اگر در گذشته مهریه را پرداخت نموده می تواند پس بگیرد.
• اگر فریب دهنده خود زن نباشد، بلکه کسان او یا واسطه ای دیگر باشد، مرد می تواند مهریه پرداخته به زن را از فریب دهنده مطالبه نماید.

عده فسخ ازدواج

عده فسخ نکاح مثل عده طلاق 3 طهر است، مگر اینکه زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت عده او 3 ماه است و در زمان عده فسخ نکاح زوج حق رجوع ندارد.

تفاوت فسخ ازدواج و طلاق

در مورد ازدواج چون رابطه قراردادی بین طرفین مالی نیست و بحث خانواده مطرح است، شرایطی که برای فسخ در قرارداد های مالی پیش‌ بینی شده، مطرح نیست و رسیدگی به این موارد در صلاحیت دادگاه خانواده قرار دارد.

تفاوت ‌های فسخ و طلاق به شرح ذیل عبارتند از؛

• اول– برای طلاق باید تشریفاتی خاص انجام شود، مثل خواندن صیغه طلاق یا حضور شاهد و… اما در فسخ نیازی به این تشریفات نیست،
• دوم– پیش از وقوع طلاق باید از دادگاه حکم یا اذن گرفت، ولی فسخ نکاح نیاز به این اقدام ندارد و رسیدگی دادگاه محدود به احراز وجود حق فسخ است و تکلیفی در باب اصلاح زوجین و ارجاع به داوری ندارد،
• سوم– طلاق مخصوص عقد ازدواج دائم است، ولی فسخ هم عقد ازدواج دائم و هم ازدواج موقت را در بر می‌ گیرد،
• چهارم– فسخ باید به صورت فوری انجام شود، چرا که هدف قانونگذار از اینکه حق فسخ را به یکی از طرفین داده، رفع فوری ضرر از وی است،
• پنجم– در فسخ نکاح هیچگونه حق رجوعی برای مرد وجود ندارد، در حالی که در طلاق رجعی برای مرد تا زمانی که زن در عده است حق رجوعی وجود دارد،
• ششم– فسخ نکاح هیچگونه حرمتی ایجاد نمی‌ کند، در حالی که در طلاق بعد از ۳ بار حرمت ایجاد می‌ شود،
• هفتم– عدم ثبت طلاق در دفترخانه رسمی جرم شناخته شده، برعکس عدم ثبت فسخ ازدواج در دفترخانه جرم شناخته نمی‌ شود.

جهت دریافت مشاوره با گروه مشاوره تخصصی دعاوی خانواده موسسه مهرپارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.