هبه و بخشش

امروز با موضوع هبه و بخشش در خدمتتان هستیم، در این مقاله به بررسی قوانین مربوط به هبه می‌پردازیم، خصوصا این که در چه شرایطی می شود از هبه رجوع کرد؟ با ما همراه باشید.

هبه در لغت

هبه در لغت به معنی بخشیدن مال به دیگری است. برای همین معمولا از هبه و بخشش با هم یاد می‌کنند.

هبه و بخشش در فقه اسلامی

هبه اصطلاحی است در فقه اسلام به معنی عقد تملیک مالی به دیگری. یکی از مهم‌ترین نکات هبه و بخشش، رایگان بودن آن است.
در هبه شخص بخشنده را «واهب»، طرف گیرنده را «متهب» و مال مورد هبه را «عین موهوبه» می‌گویند.

عقد هبه با ایجاب و قبول و قبض عین موهوبه تشکیل می‌گردد.

آیا شخصی که هبه و بخشش می کند، می تواند از هبه خود بازگردد؟

واهب امکان بازگشت از هبه را دارد حتی بدون رضایت متهب (گیرنده مال). مگر در هبه به اولاد، خواهر و برادر، عمو و عمه، زن یا شوهر.

عقود و قراردادها از جنبه‌های گوناگون تقسیم می‌شوند. از جهتی عقود به “عینی” و “غیر عینی” تقسیم می‌شوند. در عقد عینی قبض مورد معامله نیز شرط است. هبه در منار وقف و رهن یکی از عقود عینی است.

مطابق قانون مدنی ایران و نظر عموم فقها شرط قبض مال، شرط صحت عقد است، به عبارتی بدون صحت عقد مال از مالکیت مال موهوب به متهب منتقل نمی‌گردد.

آیا هبه و بخشش همیشه رایگان است؟

هبه می تواند بطور رایگان باشد، میتواند یا معوض داشته باشد یعنی در قبال آن چیزی دریافت شود.

هبه و بخشش در حقوق

از نظر حقوقی هبه عقد و قراردادی است که به موجب آن یک نفر مالی را به شکل رایگان به کس دیگری تملیک می‌کند. تملیک‌ کننده واهب طرف دیگر را متهب، مالی را ‌که مورد هبه است عین موهوبه می‌گویند.

به عبارت دیگر واهب کسی است که مالی را به دیگری می بخشد و متهب کسی است که مال به او بخشیده می‌شود و عین موهوبه مالی است که بخشیده می‌شود.

واهب یا کسی‌که مال را می‌بخشد باید مالک مال باشد. نمی‌توان مالی را که از آن ما نیست به دیگری بخشید.

هبه و بخشش واقع نمی‌شود مگر با قبول و قبض متهب، به عبارت دیگر برای اینکه عقد هبه انجام شود متهب یا کسی که مال به او هبه می‌شود باید آن را قبول کند و مال نیز به متهب داده شود و متهب آن را قبض یا دریافت نماید. برای مثال، اگر پول یا کالا است به طرف دیگر تحویل داده شود و اگر ملک است به تصرف او داده شود و بتواند از آن بهره برداری کنند.

هبه می تواند معوض باشد، یعنی در قبال آن مالی به شکل رایگان به واهب داده شود و یا اینکه غیر معوض باشد یعنی هبه بطور رایگان باشد و در قبال آن چیزی داده نشود.

نکته

واهب می‌تواند با بقاء عین موهوبه از هبه رجوع کند.

در چه مواردی نمی‌توان از هبه رجوع کرد؟

در موارد زیر نمی‌توان از هبه و بخشش رجوع نمود:

• در صورتی که متهب پدر یا مادر و یا فرزندان واهب باشد.
• در صورتی که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.
• در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده باشد یا متعلق حق غیر واقع شود.
• در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شود.
• بعد از فوت واهب یا متهب رجوع امکان پذیر نیست.

هبه و بخشش مهریه

تگر مهریه دین باشد (مثلاً به صورت مقداری وجه نقد یا سک)، مورد مشمول مقررات ابراء می‌شود، نه هبه. ابراء صرفاً در خصوص دیون قابل تحقق است.
بنابراین اگر تمام یا بخشی از مهریه‌ای که به صورت سکه تعیین شده، از سوی زن به شوهرش بخشیده شود، دیگر امکان رجوع از عملِ انجام شده برای زن نیست؛ حتی در سند بخشش مهریه، عنوان “هبه” بر آن اطلاق شده باشد.

البته این در صورتی است که تعداد سکه‌های بخشیده شده، قبل از بخشش مهریه، به زن تسلیم نشده باشد؛ وگرنه دیگر نتوان موضوع را در مقررات ابراء دانست، زیرا با پرداخت مهر به زن، از حالت دین بر گردن شوهر خارج شده و در عالم واقع، موجودیت یافته و با تحویل آن به زن مصداقی از عین معین قرار گرفته است.
لذا در این صورت چنانچه شرایط مقرر دیگر درقانون مدنی در باب هبه محقق و موجود باشد (مانند قبض و اقباض؛ موجود بودن عین سکه ها در دست شوهر و…) زن می تواند از هبه‌ی خود رجوع و سکه های موهوبه را استرداد نماید و باز پس گیرد.

در مقاله دیگری به طور کامل به شرح هبه و بخشش مهریه می‌پردازیم. در صورت نیاز به مشاوره حقوقی پیرامون موضوع هبه و بخشش، با دفتر حقوقی بین الملل مهر پارسیان تماس حاصل فرمایید.