هبه مهریه

با موضوع هبه مهریه در خدمت شما هستیم.

هبه چیست؟

آیا هبه مهریه امکان پذیر است؟
فرق آن با ابراء مهریه چیست؟

برای یافتن پاسخ این سوال‌ها با ما همراه باشید.
بخشش مهریه توسط زن در جامعه ما گاه به چشم می‌خورد. به این صورت که خانمی به موجب سندی عادی یا سند رسمی، تمام یا بخشی از مهریه خود را در حق شوهرش بذل (بخشش) می کند. بسیاری از این بانوان دنبال پاسخ این سوال هستند که آیا بخشش یا هبه (هدیه) مهریه، قابلیت رجوع (بازگشت) دارد؟

شرایط رجوع از بذل مهریه توسط زوجه چیست؟

آیا مهریه بخشیده شده طی سند رسمی قابلیت رجوع دارد؟
برای یافتن پاسخ سوالات خود درباره شرایط رجوع از بخشیدن مهریه با گروه وکلای خانواده مهرپارسیان همراه باشید.

روش‌های رایج در تعیین مهریه

مهریه حق مالی برای زن است که برای مرد ایجاد دین (تعهد) می‌کند، مهریه را می توان سکه یا وجه نقد یا هر مال دیگری تعیین نمود، امروزه بیشتر مهریه‌ها به شکل تعداد مشخصی سکه بهار آزادی تعیین می شود.

برخی نیز مهریه را به صورت عینی (مال) معین (برای مثال سه دانگ از فلان منزل یا فلان شی مشخص) اعلام می کنند.

بخشش مهریه

اگر مهریه به صورت دین باشد مانند سکه، مورد مشمول مقررات ابراء (بخشیدن) خواهد بود، نه هبه (هدیه دادن).

ابراء یا بخشیدن مهریه صرفا در خصوص دیون قابل اجرا است.

بنابراین اگر تمام یا بخشی از مهریه ای که به صورت سکه یا وجه نقد تعیین شده، از سوی زن به شوهر بخشیده شود، دیگر امکان رجوع از بخشش را ندارد هر چند در سند بخشش مهریه، عنوان «هبه» بر آن اطلاق شده باشد.

نکته مهم آن است که این در صورتی صدق می‌کند که تعداد سکه‌های بخشیده شده، قبل از بخشش مهریه، به زن داده نشده باشد، وگرنه دیگر نمی‌توان موضوع را تحت مقررات ابراء (بخشیدن) دانست، زیرا با پرداخت مهریه به زن، از حالت دین بر گردن مرد خارج شده، با تحویل مهریه به زن مصداقی از عین معین می شود.

در نتیجه در این صورت اگر شرایط مقرر دیگر در قانون مدنی در باب هبه محقق و موجود باشد (مانند قبض (تحویل دادن) موجود بودن عین سکه‌ها در اختیار شوهر و…) زن می تواند از هبه ی (هدیه) خود رجوع و سکه‌های موهوبه (هدیه داده شده) را استرداد (پس) نماید.

شرایط پس گرفتن هدایای نامزدی

ممکن است در ایراد بر نظر بالا چنین گفت که بر اساس ماده ۷۹۵ قانون مدنی، هر نوع «مالی» قابل هبه (هدیه) بوده و «دین» (تعهد) نیز در زمره ی اموال به شمار می آید.

بنابراین هبه (هدیه دادن) مهریه از نوع سکه، حتی اگر قبلا به زن پرداخت نشده باشد، قابل رجوع است.

در اینجا با دقت در ترکیب «اموال و دارایی» که معمولا در کنار هم به کار برده می شوند، می توان گفت که دارایی اعم است از اموال (قسمت مثبت دارایی) و بدهی‌های شخص (قسمت منفی دارایی).

بنابراین، دین را باید زیر مجموعه‌ای از «دارایی» (بخش منفی آن) و نه «اموال» محسوب کرد و اطلاق عنوان «مال» بر دین، با توجه به توضیح بالا، فاقد وجهه‌ی قانونی است.

نمونه رای فسخ نکاح به دلیل تدلیس

به علاوه، به مواردی برخورد می کنیم که قبول این ایراد را برای ما سخت می کند. از جمله اینکه شرط تحقق هبه (هدیه دادن)، قبض و اقباض است (تحویل دادن و تحویل گرفتن) که چنین شرطی در خصوص دین، چندان با منطق حقوقی سازگاری ندارد.

اشاره‌های متعدد قانونگذار به واژه ی «عین» موهوبه (مالی که هدیه داده می‌شود)، در مواد قانونی مرتبط، می تواند تصدیقی باشد بر این ادعا که موهوبه الزاما باید عین باشد و «دین» از آنجا که بخشش مهریه آن، مقررات ویژه ی خود را دارد (یعنی ابراء)، نمی‌تواند قابل هبه (هدیه دادن) و نتیجتا قابل رجوع و تحت شمول مقررات قانونی مربوط به هبه باشد

به صراحت در ماده ۸۰۶ قانون مدنی داریم که هر گاه داین (طلبکار) طلب خود را به مدیون (بدهکار) ببخشد، حق رجوع ندارد.

بذل مهریه

در مواردی که مهریه قابل انتقال هستند مثل سه دانگ از منزل یا اتومبیل یا هر مال دیگری، در خصوص قابلیت رجوع یا عدم رجوع از چنین مهریه‌هایی، می توان چنین اذعان داشت که در موارد این چنینی که مهریه برخلاف سکه یا وجه نقد، به دلیل «عین» بودن (قابل اشاره بودن) موهوبه (هدیه)، در قابلیت رجوع از آن، هیچگونه تردیدی نباید داشت، ولو در واقع به تصرف زن داده نشده یا انتقال رسمی واقع نشده باشد.

ممکن است در ایراد بر این موضوع، اینطور گفت که اگر مهریه عین معین، قبل از بخشش مهریه توسط زن، به او داده نشده باشد و در دست او قرار نگرفته باشد، چگونه می تواند با هبه ی آن به مرد، شرط وجوب قبض و اقباض را جهت صحت وقوع هبه، محقق نموده باشد؟

ابراء چیست

در نتیجه باید ملک یا ماشین یا هر عین معین (مال قابل اشاره) دیگر، رسما به زن منتقل گردد یا تحویل او شده باشد تا او نیز بتواند با انتقال دوباره ی آن به مرد، شرط قبض را عملی کرده باشد.

در برابر چنین ایراد احتمالی، ماده ۸۰۰ قانون مدنی می تواند به روشنی پاسخگوی این ایراد باشد. مطابق ماده ی مذکور، در صورتی که عین موهوبه در ید (دست و اختیار) متهب (هدیه گیرنده) باشد، محتاج به قبض (تحویل) نیست.

بنابراین اگر عین موهوبه به هر دلیلی قبلا در ید (اختیار) مرد بوده، نیازی به عمل قبض و اقباض نیست.

بخشش مهریه

به طور کلی بذل و بخشش مهریه به سه صورت انجام می گیرد:

الف) هبه غیر معوض

این نوع هبه یعنی زن بدون هیچ چشم داشت و عوضی، مهریه‌اش را ببخشد. زن همیشه می تواند به آنچه بخشیده رجوع کند.

ب) هبه معوض

بخشیدن مهریه در مقابل چیزی مثلا انجام یا عدم انجام کاری. مثلا زن در عوض موافقت مرد با طلاق، تمام یا قسمتی از مهریه خود را می بخشد.

اگر عوض داده شده باشد طبق ماده ۸۰۳ قانون مدنی هبه (هدیه)، قابل رجوع نیست.

اما هرگاه هبه (هدیه دادن)، معوض (همراه با عوض) و در قبال طلاق باشد، در صورتی که زن در دوران عده (مدتی که پس از طلاق زن حق ازدواج مجدد ندارد) به مهریه رجوع کند، مرد هم می‌تواند رجوع به زوجیت کند. یعنی طلاق بائن (غیر قابل بازگشت و رجوع) تبدیل به طلاق رجعی (قابل بازگشت و رجوع) می‌شود.

از طرف دیگر اگر بخشیدن مهریه در مقابل طلاق باشد و طلاق داده نشود، این امر ابراء (بخشیدن) محسوب نشده و یک هبه قابل رجوع است.

وکیل خانواده شهرک غرب

پ) ابراء

زن ذمه (عهده) شوهر را نسبت به مهریه ساقط کند. یعنی بگوید چیزی از حق من به عنوان مهریه به گردن تو نیست و بریء الذمه هستی (اسقاط دین). به دلیل آن که اسقاط دین است، اساسا قابل رجوع نیست.

چرا که ابراء یکی از اسباب سقوط و از بین برنده تعهد است.