ابطال ازدواج

درتمامی نظام‌های حقوقی دنیا، در برخی از موارد ازدواج، موانعی، وجود دارد. مثلا ازدواج با فرزندان در تمامی کشورها، ممنوع و این نوع ازدواج باطل است.

حقوق مدنی ایران نیز مواردی از ازدواج را ممنوع اعلام نموده و این نوع ازدواج‌ها را فاقد اثر حقوقی و باطل می‌داند.

برخی از موانع ازدواج در قانون مدنی و حرام بودن ازدواج در فقه، موقت و قابل رفع هستند مانند ممنوعیت ازدواج با زنی که در عده رجعیه است (یعنی ازدواج با زنی که از طلاق او سه ماه نگذشته باشد) و بعضی از حرمت‌ها و موارد منع ازدواج، دائمی است مانند ازدواج با مادر یا مادربزرگ.

تاکنون به مواردی برخورده‌اید که مدعی باطل بودن ازدواج باشند؟

آیا ازدواج بدون اجازه پدر برای دختر باکره موجب بطلان ازدواج می‌شود؟

ازدواج دوم مرد بدون اجازه همسر اول، باعث ابطال ازدواج می‌شود؟

ازدواج مرد ایرانی با زن غیر ایرانی، چه وضعیتی دارد؟

ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی، باطل است؟

ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی بدون اجازه دولت، باطل است؟

دادخواست ابطال ازدواج به چه دادگاهی تقدیم می‌گردد؟

چه کسانی حق طرح دعوی ابطال ازدواج را دارند؟

مشاور حقوقی متخصص در زمینه ابطال ازدواج چه ویژگی‌هایی دارد؟ همراهان عزیز می‌توانند جهت آگاهی از شرایط ازدواج صحیح و موارد ابطال ازدواج و ابطال عقد نکاح، ادامه این مطلب را مطالعه بفرمایند.

موانع ازدواج

بحث ابطال ازدواج در قانون مدنی ایران، تحت عنوان موانع نکاح (ازدواج) پیش‌بینی شده است. در این بخش موانع ازدواج را به چند بخش کلی تقسیم کرده و درباره هرکدام از آنها به تفصیل، توضیح خواهیم داد.

موانع ازدواج ناشی ازخویشاندی سببی و نسبی

ازدواج با قوم و خویش نسبی، یعنی کسانی که از طریق پیوند خونی و فامیلی، نسبتی با ما دارند، در بعضی از موارد ممنوع است و ازدواج انجام شده باطل می‌باشد.

درمواردی که در ادامه می‌آید، خویشاوندی نسبی، به هر طریقی حاصل شده باشد، ازدواج با این افراد ممنوع و باطل است. در غیر مواردی که در ادامه بیان خواهد شد، ازدواج با خویشاوندان نسبی، مجاز است.

• ازدواج پدر با دختر، این ازدواج، ممنوعیت ابدی و دائمی دارد. ممنوعیت ازدواج پدر با دختر، شامل ازدواج دائم و موقت است.
• پدربزرگ‌های مادری و پدری و سایر اجداد نیز مشمول ممنوعیت ازدواج با دختر می‌باشند و فرزندان مونث دختری که ازدواج پدر و اجداد با وی ممنوع است، نیز، ممنوع از ازدواج با پدر بزرگ و اجداد پدری و مادری هستند.
• ازدواج مادر با پسر، مانند مثال بالا، ازدواج پسر با مادر و مادربزرگ چه ازسمت پدر و یا مادر، و همچنین فرزندان ذکور پسر با مادر و مادربزرگ و جدات، ممنوع و باعث ابطال ازدواج است.
• ازدواج برادر با خواهر، منع ازدواج خواهر و برادر نیز، همیشگی است. رابطه خواهر و برادری اعم از داشتن پدر و مادرمشترک، پدرمشترک یا مادر مشترک می‌باشد.
• ازدواج بین عمو و برادرزاده، ازدواج با دختر برادر هم ممنوعیت همیشگی دارد. برادر‌ پدر یا عمو، به هیچ عنوان نمی‌تواند با برادرزاده خود ازدواج نماید.
• ازدواج بین دایی و خواهرزاده، ازدواج بین خواهرزاده و دایی یعنی برادر مادر ممنوعیت همیشگی دارد و این دو به هیچ عنوان حق ازدواج با یکدیگر را ندارند.
• ازدواج بین عمه و برادر زاده، طبق تعالیم اسلام و فقه شیعه و همچنین قانون مدنی ایران، یکی دیگر از موانع ازدواج و حرمت آن، ازدواج بین عمه، خواهر پدر با فرزند برادر می‌باشد که ممنوعیت همیشگی دارد.
• ازدواج بین خاله و خواهر زاده، آخرین گروهی که ازدواج بین آنها حرام و باطل است، ازدواج اعم از موقت و دائم بین خاله و خواهرزاده می‌باشد که مانند موارد بالا، حرام و ممنوع همیشگی می‌باشد.

 

اما درمواردی هم خویشاوندی سببی، که به سبب ازدواج بین افراد، به وجود می‌آید، ازدواج بین بعضی از اقوام سببی نیز برای همیشه ممنوع می‌شود، گروهی از خویشاوندان سببی هستند که ازدواج با آنها برای همیشه ممنوع است و موجب ابطال ازدواج می‌شود.

• ازدواج بین داماد و مادرزن، ازدواج بین داماد و مادر زن، حرام همیشگی است و این دو به هیچ عنوان، حتی بعد از طلاق یا فوت همسر، نمی‌توانند با هم ازدواج نمایند.
• ازدواج بین مرد و زن، اعم از ازدواج دائم و ازدواج موقت، موجب حرمت دائمی ازدواج داماد با مادر زن، مادربزرگ زن و مادر پدر زن می‌شود.
• ازدواج بین پسر و همسر پدر، اصطلاح زن بابا، در قدیم به همسر پدر گفته می‌شد. اگر پدر همسری به جز مادر پسر اختیار کرده باشد، عقد بین پدر و زن پدر، چه به صورت دائمی و چه به صورت موقت باشد، بین آنها نزدیکی صورت گرفته باشد و یا خیر، موجب حرمت ازدواج پسر با زن پدر می‌باشد.
• ازدواج پدر با همسر پسر، عکس این موضوع نیز صادق است و در موردی که پدرشوهر، بخواهد با عروس سابق خود، که با هر نوع عقدی در زوجیت پسرش قرارداشته است و حالا این ازدواج به هردلیلی منحل یا منقضی شده است، ازدواج، باطل است.
• ازدواج شوهر با دختر زن، اگر مردی با زنی ازدواج کند و این ازدواج دائم و یا موقت باشد و با همسر خود رابطه زناشویی داشته باشد و این زن دارای دختری  از شوهر دیگر باشد، ازدواج مرد با دختر زن، به هیچ عنوان حتی پس از طلاق یا فوت زن، امکان‌پذیر نیست و باطل است.
• اما اگر ازدواج بین این مرد و زن به نزدیکی منجر نشود و قبل از رابطه جنسی و نزدیکی، فراق حاصل شود، مرد می‌تواند پس از طلاق یا فوت همسر، با دختر وی ازدواج نماید.
• ازدواج همزمان مرد با دو خواهر، هرنوع ازدواجی چه همیشگی و یا موقت، به صورت همزمان با خواهر همسری که در عقد دایم یا موقت است، حرام و باطل است.
• ممنوعیت ازدواج با خواهر زن، دائمی نیست و در صورت طلاق، فوت یا فسخ ازدواج دائم و یا بذل و انقضای مدت در ازدواج موقت، مرد می‌تواند ازدواج با خواهر زن، انجام دهد.
• ازدواج مرد با برادرزاده و خواهرزاده زن، ازدواج مرد با خواهرزاده یا برادرزاده زنی که در ازدواج وی قراردارد، بدون اجازه و رضایت زن، باطل است.
• البته این ممنوعیت فقط برای زمانی است که زن در زوجیت مرد است و اگر رابطه ازدواج آنها منحل شده باشد ازدواج مرد باخواهرزاده و برادرزاده همسر سابق ممنوعیتی ندارد.
• اگر مرد بدون اجازه همسرش، برادرزاده یا خواهرزاده وی ازدواج کند و پس از عقد زن به این وصلت رضایت داد، عقد صحیح و نافذ است و در غیر این صورت ازدواج دوم باطل است.

موانع ازدواج ناشی ازخویشاندی رضاعی

رسم استخدام دایه یا پرستار برای نوزاد شیرخوار، در قدیم بسیار رایج بود. شیر خوردن از دایه و یا غیر مادر، در اسلام احکام خاصی دارد که در آن دو نوزادی که از یک زن شیر خورده باشند، تحت شرایطی خواهر وبرادر محسوب شده و ازدواج آنها با یکدیگر باطل است.

شرایط تحقق خویشاوندی از طریق شیرخوردن

• شیر زن از حاملگی مشروع باشد، پس شیر زن که از رابطه نامشروع طفلی به دنیا آورده باشد، موجب خویشاوندی رضاعی نمی‌شود. نزدیکی (برقراری رابطه) به شبهه (اشتباه) در حکم رابطه مشروع است.
• شیر مستقیم از بدن زن مکیده شده باشد؛ دوشیدن و خوراندن شیر به نوزاد با هر وسیله‌ای، موجب این رابطه نمی‌شود.
• مقدار شیر خوردن طفل به حدی باشد که در عرف، موجب روییدن گوشت در بدن طفل باشد. عرف، خوردن شیر از زن، به مدت حداقل یک شبانه روز کامل باشد و در بین این وعده‌های شیرخوردن از شیر زن دیگر و یا هیچ غذای دیگری استفاده نکند و یا 15 بار متوالی از شیر زن تغذیه کند تا سیر شود. 15 بارمتوالی و بدون تغذیه از شیر یا غذای دیگری باید باشد.
• شیرخوارگی طفل باید قبل از تمام شدن دو سال تمام باشد.
• شیری که طفل از آن تغذیه کرده از یک زن و شوهر باشد. پس اگر شیر از دو زن باشد که همسر مشترک دارند، این رابطه حاصل نمی‌شود.
• در صورت تحقق این شرایط، ازدواج بین خواهر و برادر رضاعی ممنوع و باطل است.
• طفلی که از مادر رضاعی خود با تحقق جمیع شرایط، شیربخورد، از جهت ممنوعیت ازدواج در حکم فرزند آن زن است و تمامی محدودیت‌های ازدواج برای وی هم مقرر می‌گردد.

موانع ازدواج ناشی از وضعیت شخص

باطل بودن ازدواج با زن شوهردار:

زنی که در زوجیت مرد دیگری قرار دارد، قابلیت خواستگاری و ازدواج ندارد؛ ازدواج با زن شوهردار باطل است و در بعضی از موارد موجب حرمت ابدی می‌شود.

اگر مردی نداند که زن شوهردار است و با وی ازدواج نماید و نزدیکی هم صورت گیرد، حکم زنا ندارد و وطی به شبهه محقق می‌شود. (برقراری رابطه زناشویی به شبهه و یا اشتباه)

این ازدواج باطل و موجب حرمت ابدی می‌شود و در صورت عدم ایجاد رابطه جنسی، فقط ازدواج باطل است ولی موجب حرمت ابدی نمی‌شود.

اما در موارد عدم آگاهی از حرام بودن ازدواج با زن شوهردار و عدم ایجاد رابطه جنسی هم، ازدواج با زن شوهردار باطل است اما موجب حرمت ابدی نمی‌شود.

باطل بود ازدواج با زنی که در عده می‌باشد؛

جهت آگاهی از عده و معنای آن به بخش عده و انواع آن در همین سایت مراجعه فرمایید. اما به صورت خلاصه و جهت روشن‌تر شدن موضوع باید بیان داشت که عده عبارت است از مدت زمانی که پس از طلاق و وفات همسر، زن نمی‌تواند مجددا ازدواج کند.

در مدتی که زن در عده می‌باشد مانند ازدواج با زن شوهردار است و عینا همان احکام براین نوع ازدواج هم بار می‌شود. اما ازدواج فقط با زنی که در عده طلاق رجعی و یا عده فوت به سر می‌برد، ممنوع و موجب ابطال ازدواج و در بعضی موارد حرمت ابدی می‌شود.

منظور از طلاق رجعی، طلاقی است که پس از جدایی و طلاق، زن و مرد باز هم حق رجوع یا بازگشت به یکدیگر را دارند.

باطل بودن ازدواج با زنی که از طریق لعان مطلقه شده است، لعان نوعی از طلاق است که مرد نسبت زنا و داشتن رابطه نامشروع به همسرش می‌دهد و نسب فرزند متولد شده را انکار میکند.

اجرای لعان، شرایط خاصی دارد که در صورت انجام آن نزد قاضی، جدایی بین زوجین حاصل می‌شود و این زن و شوهر برای همیشه به هم حرام می‌شوند؛ در این صورت و در صورت وقوع ازدواج مجدد، ازدواج باطل است.

باطل بودن ازدواج در حال احرام، مراسم حج، یکی از بزرگترین آداب دینی مسلمانان است. بعضی ازمسائل در زمان انجام مراسم حج برای طرفین ممنوع و حرام است؛ از جمله این موارد، ازدواج در حال احرام است که هم حرام است و هم موجب ابطال عقد ازدواج می‌شود؛ ازدواج در حال احرام موجب حرمت ابدی نمی‌شود.

باطل بودن ازدواج با زنی که در هنگام متاهل بودن با وی زنا شده است؛ اگر مردی در زمان تاهل خانمی، با وی زنا کرده باشد، علاوه بر جاری شدن مجازات زنا، حتی پس از مطلقه یا بیوه شدن آن زن نمی‌تواند با وی ازدواج کند و این ازدواج باطل است.

این حکم مشمول زنی که در ایام عده طلاق رجعی وعده فوت می‌باشد نیز می‌شود.

باطل بودن ازدواج در صورت نزدیکی به اشتباه؛ اگر مردی قبل از ازدواج، با مادر دختری که خواهان ازدواج باوی است، زنا یا نزدیکی به شبهه داشته باشد، ازدواج با دختر این زن برای وی حرام و باطل است.

اما اگر این نزدیکی بعد از ازدواج انجام شود، عقد وی با دختر زن، باطل نیست و فقط مرتکب زنا شده است.

اگر پدر این مرد با دختری که پسرش قصد ازدواج دارد، زنا کرده باشد و یا نزدیکی به شبهه داشته باشد، امکان ازدواج پسر با آن دختر وجود ندارد و سایر موارد نیز مانند فرض بالاست.

باطل بودن ازدواج با مادر و خواهر مردی که قبلا با او لواط شده است؛ ایجاد رابطه جنسی مرد با مرد، لواط نامیده می‌شود.

باطل بودن ازدواج با زنی که سه طلاقه یا نه طلاقه شده باشد؛ این فرض در ازدواج خیلی به ندرت پیش می‌آید. اگر مردی با رعایت شرایط خاص خود، همسرش را سه طلاقه کرده باشد و یا نه بار همسرش را عقد کرده و طلاق داده باشد، ازدواج مجدد با این زن بدون رعایت تشریفات و شرایط خاص، ممنوع و باطل است.

باطل بودن ازدواج با غیر مسلمان؛ ازدواج مرد مسلمان با زن غیر مسلمان اهل کتاب، صحیح است اما ازدواج مرد مسلمان با زن کافر غیر کتابی یا لاییک، باطل است؛ اما ازدواج زن مسلمان با مرد غیر مسلمان حرام و باطل است.

غیر نافذ بودن ازدواج زن ایرانی با مرد غیر ایرانی؛ اجازه ازدواج زن ایرانی با مرد غیر ایرانی، که خالی از موانع ازدواج باشند، منوط به اخذ اجازه رسمی از دولت ایران دارد که این اختیار براساس آیین‌نامه زناشویی بانوان ایرانی با اتباع بیگانه غیر ایرانی، در صلاحیت وزارت کشور ایران قرار گرفته است.

اگر عقد ازدواج بدون اجازه مخصوص وزارت کشور انجام شود، عقد باطل نیست ولی نفوذ و ثبت ازدواج منوط به اجازه وزارت کشور است.

باطل بودن چند همسری برای زن و باطل بودن ازدواج چهارم به بعد مرد؛

ازدواج مجدد زن شوهردار در بندهای قبلی مورد بررسی قرار گرفت اما با توجه به اجازه داشتن چهار همسر دائم عقدی برای مرد، به شرط رعایت عدالت بین آنها و اخذ اجازه مخصوص از دادگاه خانواده بنا بر حکم قانونی، قانون حمایت خانواده، ازدواج همزمان مرد با همسر پنجم، با داشتن چهار همسر به عقد دائم، ممنوع و این نوع ازدواج‌ها باطل است.

قانون مدنی ایران و قانون حمایت خانواده، درباره تعیین تکلیف ازدواج‌های موقت مرد سکوت اختیار کرده و ظاهر براین است که ازدواج‌های متععد و همزمان مرد در صیغه یا ازدواج موقت، باعث ابطال ازدواج وی نمی‌شود.

مواردی که عقد ازدواج در عقدهای دائم، باطل اعلام شده است به تفصیل برای شما عزیزان توضیح داده شد.

موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهرپارسیان، بنا به اجرای رسالت ذاتی خود، کلیه مطالب درباره حقوق خانواده را به صورت رایگان در رسانه‌های جمعی مجازی موسسه جمع آوری و دراختیار شما عزیزان قرار می‌دهد.

در صورت تمایل به آگاهی بیشتر از مطالب حقوقی خانواده و مشاوره حقوقی حضوری با مشاورین و وکلای همکار گروه وکلای مهر پارسیان، می‌توانید از طریق وبسایت موسسه و یا تماس تلفنی با موسسه وقت مشاوره حضوری حقوقی خود را رزرو بفرمایید.

موسسه حقوقی طلیعه عدالت و مهرپارسیان، برترین موسسه حقوقی ایران می‌باشد که افتخار همکاری بیش از صد وکیل دادگستری در سراسر ایران و بیست وکیل در سایر کشورها را دارد.

اجازه ازدواج زن ایرانی با مرد غیرایرانی از چه مرجعی گرفته می‌شود؟

اجازه ازدواج زن ایرانی با مرد غیرایرانی توسط وزارت کشور صادر خواهد شد.

ازدواج زن ایرانی با مرد غیر ایرانی بدون اجازه دولت صحیح است؟

ازدواج زن ایرانی با مرد غیر ایرانی بدون اجازه دولت باطل نیست اما ثبت آن نیازمند اجازه وزارت کشور می‌باشد.