تفاوت هبه و ابراء

بهترین وکیل خانواده در تهران در این نوشتار به بررسی تفاوت هبه و ابراء پرداخته است.

چنانچه در این زمینه نیازمند اخذ مشاوره هستید با شماره تماس های مندرج در سایت تماس حاصل فرمائید.

بررسی ماهیت، شرایط صحت، تشابه و تفاوت میان ابراء دین و هبه طلب در نظام حقوقی ایران

عمل حقوقی ابراء و هبه از اسباب سقوط تعهد است و در نظام حقوقی ایران نهادهای متعددی نظیر انتقال طلب، ابراء و هبه طلب برای رها ساختن بدهکار از پرداخت دین وجود دارد که با وجود مشابهت تفاوت­ های اساسی با یکدیگر دارند و برخلاف ادعای برخی حقوقدانان دو نهاد حقوقی به­ صورت­ کامل جداگانه با ماهیت متفاوت هستند و هر کدام آثار حقوقی متفاوتی می­ توانند داشته باشند.

ایقاع

عمل حقوقی که؛ انشاء اثر حقوقی است که با یک اراده انجام می شود، به­ تعبیر دیگر عمل حقوقی که بر خلاف عقد، تحقق آن ناشی از اراده و اختیار یک نفر است.

اقسام ایقاع

اقسام ایقاع به شرح ذیل عبارتند از؛

• ایقاع­ رضایی

ایقاعی که فقط با اعمال اراده و با بیان قصد به هر شکلی، مثل اعمال اراده به صورت کتبی و شفاهی و بدون نیاز به تشریفات خاصی، انجام می‌ شود. مثل فسخ که دارنده حق فسخ، بدون آن که تشریفات خاصی را رعایت کند، فقط با اعلام و اعمال اراده، می‌ تواند آن را اجرا کند.

• ایقاع تشریفاتی

ایقاعی است که علاوه بر بیان قصد، برای تحقق اثر آن، نیازمند رعایت تشریفات خاصی می‌ باشد. مثل طلاق که طبق قانون مدنی، باید به صیغه طلاق و حضور لااقل 2 نفر مرد عادل که طلاق را بشنود، واقع گردد.

قسم دیگری ایقاعات، بر حسب اثری که ایجاد می‌ کند، شامل دو نوع ایقاع یک طرفه و ایقاع دو طرفه می‌ باشد. البته، در هر دو این ایقاعات، برای شکل گیری، فقط وجود یک اراده لازم و کافی است، اما اینکه ایقاع ایجاد شده، سبب شده که حقوق چند نفر تحت تاثیر قرار بگیرد، به دو نوع تقسیم می‌ شود که شامل موارد ذیل می‌ باشد:

• ایقاع 1 طرفه

در ایقاع یک طرفه، اثر ایقاع تنها برای اعمال کننده ایقاع (صاحب اراده) ایجاد می‌ گردد. به عنوان مثال: در اعراض، صاحب اراده با اعمال ایقاع، تنها حق مالکیت را از خود سلب می‌ کند و این عمل او بر حقوق شخص دیگری، اثر گذار نیست.

• ایقاع 2 طرفه

ایقاع 2 طرفه ایقاع، هم بر اعمال کننده ایقاع (صاحب اراده) و هم برای طرف ایقاع، اثرگذار می‌ باشد، برای مثال: در طلاق که یک ایقاع تشریفاتی است، مرد با اعمال حق طلاق، علاوه بر آن که حقوق خود را تحت تاثیر قرار می‌ دهد، بر حقوق زن، نیز اثر می‌ گذارد و با ایجاد این ایقاع، علقه زوجیت میان آن‌ ها از بین می‌ رود.

جهت دریافت مشاوره در خصوص تفاوت هبه و ابراء با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

عقد

عقد عبارت است از این­که، دو یا چند نفر در مقابل دو یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آن ها باشد، به­ تعبیر دیگر عبارت است از؛ توافق اراده های دو یا چند طرف به­ منظور ایجاد یک ماهیت حقوقی یا آثار حقوقی مفهوم فقهی و حقوقی عقد به مفهوم لغوی آن نزدیک است.

اقسام عقود

عقود را می ­توان به اقسام ذیل دسته ­بندی نمود؛

• عقد رضایی

قراردادی است که به صرف توافق طرفین، به شرط اینکه به نحوی از انحا بیان و ابراز شده باشد، واقع می‌ شود و تحقق آن به تشریفات خاصی مانند به کار بردن الفاظ معین و یا تنظیم سند نیاز ندارد.

• عقد تشریفاتی (یا شکلی)

قراردادی است که با تشریفات خاصی واقع می‌ شود و صرف توافق طرفین برای وقوع آن کافی نیست و برای تحقق عقد تشریفاتی اراده باید به شکل خاصی بیان شده باشد.

نکته: در حقوق ایران اصل بر رضایی بودن عقود است، حتی در مورد معامله ­های راجع به اموال غیرمنقول و هبه و صلح؛ با اینکه قانون، ثبت این قرارداد‌ها و تنظیم سند رسمی را الزامی قرارداده است، نمی‌ توان آن‌ ها را تشریفاتی به شمار آورد، زیرا ثبت و تنظیم سند شرط صحت آن‌ ها نیست و برای اثبات مورد نیاز است، اما اگر سند نباشد معامله باطل نیست.

• عقد خیاری

قراردادی است که در آن شرط می­ شود که یکی از طرفین یا هر دوی آن ها یا فرد دیگری غیر از آن ها، اختیار برهم زدن عقد را داشته باشد و بتواند آن را فسخ کند.

نکته: در عرف حقوقی عقد خیاری، به عقد لازمی گفته می شود که در آن شرط خیار شده باشد.

• عقد معلق

عقدی که ایجاد شدن نتیجه آن موکول و منوط به رخ دادن واقعه دیگری باشد و این موضوع در قرارداد تصریح شود.

• عقد منجز

عقد منجز آن است که تاثیر آن بر حسب انشاء موقوف به امر دیگری نباشد والا معلق خواهد بود.

• عقد تملیکی

عقدی که در نتیجه آن کسی و یا کسانی مالک چیزی می شوند در واقع اثر حقوقی این عقود انتقال مالکیت است.

• عقد عهدی

عقدی که کسی انجام کاری یا دادن چیزی را در مقابل دیگری بر عهده می گیرد.

• عقد اذنی

عقدی که اثر حقوقی آن اذن و اختیار است و با برداشته شدن اذن آن عقود نیز به هم می خورند.

• عقد رضایی

عقدی که برای تحقق نیازمند هیچ تشریفاتی نیست و با ایجاب و قبول منعقد می شود، اصل بر رضایی بودن عقود است.

• عقد عینی

عقدی که قبض و اقباض (تحویل گرفتن و تحویل دادن) موضوع و مورد قرارداد شرط تحقق یا شرط صحت آن هاست.

• عقد معین

قراردادی است که انواع مختلفی دارد، که هر کدام از آن ها عنوان مشخصی دارد و در قانون مدنی، ضوابط و مقررات معینی برای هر کدام از آن ها، مقرر شده است.

• عقد نامعین

قراردادی است که عنوان مشخصی ندارد و در قانون مدنی، ضوابط و مقررات معینی برای هر کدام از آن ها، مقرر نشده است و حاصل توافق و تراضی طرفین است مشروط به عدم تعرض و مخالفت با قوانین و مقررات آمره.

• عقد لازم

عقدی است که هیچ از طرفین حق برهم زدن (فسخ) عقد را ندارند، جز در موارد خاصی که قانون تعیین کرده است.

• عقد جایز

عقدی است هر یک از طرفین می‌ توانند هر وقت که بخواهند عقد را یک طرفه برهم بزنند (فسخ کنند).

جهت دریافت مشاوره در خصوص تفاوت هبه و ابراء با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

ابراء

طبق قانون مدنی ابراء عبارت است از؛ این­که دائن از حق خود به اختیار صرف نظر کند، به­ تعبیر دیگر طلبکار به میل و رضایت خودش از بدهی مدیون خود بگذارد و ذمه بدهکار از طلب خودش مبرا نماید و عمل حقوقی است که به‌ صورت ایقاع و یک‌ طرفه واقع می‌ شود و فقط به اراده ابراءکننده بستگی دارد و موجب سقوط تعهدهای قراردادی و غیر قراردادی می‌ شود را ابراء می‌ گویند، به­ تعبیر دیگر صرف نظر کردن شخص طلبکار از انجام تعهدی که به نفع اوست را ابراء می‌ گویند.

ابراء زمانی وجود خواهد داشت که دینی وجود داشته باشد، پس قبل‌ از دین یا پس‌ از سقوط دین ابراء موضوعیتی ندارد و باطل است. اما در حالتی مثل زمانی‌ که زنی نفقه چند ماه آینده خود را ابراء می‌ کند و تعهد مرد را به پرداخت ساقط نماید، چون سبب این دین و طلب نفقه رابطه زوجیت است و رابطه زوجیت هم­چنان وجود دارد ابراء در اینجا صحیح است.

نکته‌: نیازی نیست ابراء کننده از میزان دقیق دین مطلع باشد، چون هدف از این امر انفاق و احسان است همین­ که بداند طرف مقابل به او مدیون است کفایت می‌ کند.

انواع ابراء

ابراء به 2 نوع ذیل قابل دسته­ بندی است؛

• ابراء عام

وقتی­ که طلبکار هر دینی که بدهکار به او دارد بری کند و کلیه حق و حقوق خود را نسبت ‌به بدهی و دین بدهکار ساقط کند.

نکته: بعد از ابراء عام دیگر نمی‌ تواند طلب خود را مطالبه کند، اما اگر حقوق و یا دینی بعد از ابراء به وجود بیاید آن‌ ها قابل مطالبه می­ باشند.

• ابراء خاص

وقتی­ که طلبکار بدهکار را از بازپرداخت طلبه معینی بری کند و یا حق انتفاع خود را از استفاده از مال معینی از بین ببرد.

• شرایط صحت ابراء

برای آن که عمل ابرا از شرایط اساسی صحت برخوردار باشد، لازم است شروط ذیل را داشته باشد؛

الف) انشاء اراده،

ب) رضایت و قصد انجام ابراء،

پ) داشتن اهلیت،

ت) معین و مشخص بودن موضوع ابراء،

ث) عدم وجوب توافق طرفین

ج) عدم نیاز به آگاهی از میزان دین.

شرایط تحقق ابراء

برای تحقق ابراء صحیح رعایت شرایط ذیل الزامی است؛

• بایستی ابراء کننده برای این امر قصد و رضایت داشته باشد، در غیر این صورت ابراء باطل و یا صحیح نخواهد بود،
• هم­چنین ابراء کننده باید اهلیت داشته باشد یعنی باید دیوانه، صغیر یا سفیه نباشد، چون در این‌ صورت ابراء باطل است.

نکته: قیم نیز نمی‌ تواند ابراء را تنفیذ کند.

نکته: اهلیت و زنده بودن برای شخص بدهکار که تعهدی بر او ابراء می‌ شود، ملاک نیست یعنی اگر بدهکار دیوانه‌، صغیر، سفیه یا مرده باشد نیز می‌ توان او را ابراء کرد.

• مالی که می‌ خواهد ابراء شود نیز باید معلوم و مشخص باشد، یعنی باید طلبکار دقیق بگوید که کدام بخش از طلب و یا کدام طلب را نسبت به بدهکار ابراء می­ نماید.

مصادیق ابراء

مصادیق ابراء را به شرح ذیل می­ توان بیان داشت که عبارتند از؛

• ابراء مهریه،
• ابراء مدت در ازدواج موقت،
• ابراء نفقه زوجه،
• ابراء در بیماری منجر به مرگ،
• ابراء در انتقال مال از ذمه بدهکار به ذمه ضامن و شخص کفیل در مقابل صاحب حق،
• ابراء ذمه میت از دین،
• برائت گرفتن پزشک قبل از شروع درمان از مریض یا ولی او.

جهت دریافت مشاوره در خصوص تفاوت هبه و ابراء با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

عقد هبه طلب

طبق قانون مدنی هبه طلب عبارت است از این­که؛ هرگاه دائن طلب خود را به مدیون ببخشد حق رجوع ندارد، به­ تعبیر دیگر نوعی انتقال طلب از طلبکار به بدهکار خواهد بود، لذا هبه طلب، تملیک آن به مدیون است.

تملیک­ کننده را واهب، طرف دیگر عقد را متهب (یا موهب له) و به مالی که مورد هبه است، عین موهوبه گفته می­ شود.

نکته: عین موهوبه مالی است که، از واهب به متهب منتقل می‌ شود و این مال می‌ تواند دین و منفعت باشد.

ارکان عقد هبه طلب

ارکان این عقد به 3 رکن ذیل قابل دسته­ بندی است که عبارتند از؛

• واهب (کسی که مال را می‌ بخشد)
• متهب (کسی که مال به وی به بخشیده می‌ شود تا به تملیک او درآید)
• عین موهوبه (مال بخشیده در قانون به این نام شناخته می‌ شود)

مصادیق عقد هبه طلب

مصادیق عقد هبه به شرح ذیل به 2 دسته کلی قابل تقسیم است که عبارتند از؛

• عقد هبه معوض

در این نوع عقد، فرد واهب در هنگام انعقاد قرارداد، شرط می‌ کند که در ازای هدیه دادن عین موهوبه به رایگان، فرد متهب چیزی به او بدهد و یا این که خود متهب بدون درخواست واهب چیزی در ازای دادن عین موهوبه وی بدهد.

• عقد

• هبه غیر معوض

بر خلاف نوع معوض، در این نوع از عقد هبه، نه واهب شرطی برای گرفتن چیزی دارد و نه متهب چیزی در عوض عین موهوبه به وی می‌ دهد.

موارد انحلال عقد هبه طلب

موارد انحلال عقد هبه طلب به شرح ذیل عبارتند از؛

• عدم توافق طرفین،
• عدم انطباق توافق طرفین،
• اشتباه در طرف مقابل، اشتباه در نوع عقد و موضوع عقد،
• عدم وجود قصد طرفین و رضای آن­ ها،
• عدم اهلیت طرفین،
• عدم وجود موضوع معین،
• عدم وجود جهت مشروع،
• رجوع از هبه.

امکان رجوع از عقد هبه طلب

رجوع از هبه، منوط است به بقاء عین موهوبه است و بعد از قبض نیز واهب می‌ تواند با بقاء عین موهوبه از هبه رجوع نماید.

موارد عدم امکان رجوع از عقد هبه طلب

مواردی که امکان رجوع از عقد هبه طلب نیست به شرح ذیل عبات است از؛

• اگر متهب پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد،
• اگر هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد،
• اگر عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود، خواه غیرارادی مثل اینکه عین موهوبه به رهن داده شود،
• اگر در عین موهوبه تغییری حاصل شود.

ماهیت رجوع از عقد هبه طلب

رجوع ایقاع است و با هر لفظ و فعلی واقع می‌ شود و برای رجوع باید واهب، قصد داشته باشد.

جهت دریافت مشاوره در خصوص تفاوت هبه و ابراء با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

شرایط صحت هبه طلب

برای تحقق هبه طلب جمع شرایط اساسی صحت معامله ­ها به شرح ذیل لازم و ضروری است؛

• قصد طرفین و رضای آن ها،
• اهلیت طرفین،
• اذن واهب،
• قبض عین موهبه توسط،
• معین بودن مورد هبه،
• موضوع معین که مورد معامله باشد،
• مشروعیت جهت معامله.

تشابه ابراء و هبه

نتیجه ابراء ب­طور مستقیم سبب سقوط تعهد است و به همین جهت قانون­گذار آن را یکی از اسباب سقوط تعهدها قلمداد نموده است. اما در هبه طلب ابتدا انتقال طلب صورت می­ گیرد و سپس به جهت آن که وصف دائن و مدیون در یک شخص جمع می شود، مالکیت ما فی الذمه محقق می­ گردد که نتیجه آن نیز سقوط تعهد خواهد بود. بنابراین نتیجه هر 2  عمل حقوقی در نهایت یکی است، اما مکانیزم رسیدن به نتیجه در آن ها متفاوت و حائز اهمیت می­ باشد.

تفاوت ابراء با هبه

تفاوت میان ابراء دین و عقد هبه طلب را می­ توان به شرح ذیل بیان داشت؛

1. ابراء نوعی ایقاع است که با یک اراده به وجود می­ آید و به حقوق دینی و شخصی اختصاص دارد، اما هبه طلب عقد تلقی می­ شود و به عین خارجی اختصاص دارد،
2. لازم نیست طلب در ابراء معلوم و معین باشد، ولی طبق قاعده کلی عقود طلب، در هبه دین می­بایست معلوم و بلکه معین نیز باشد بنابراین در صورتی که طلب مجهول یا مردد باشد این موضوع سبب عدم صحت ابراء نخواهد شد اما مردد بودن میزان طلب در عقد هبه طلب می ­تواند سبب عدم تشکیل عقد شود،
3. در هبه حق جا به‌ جا می‌ شود، اما در ابراء حق از بین می‌ رود و ساقط می‌ شود،
4. ابراء قابل رجوع نیست یعنی زمانی‌ که ابراء نسبت به شخص بدهکار صورت بگیرد، دیگر شخص طلبکار نمی‌ تواند طلب­ خود را برگرداند. اما اگر طلبی بخشیده شود چون هبه می‌ باشد، تحت شرایطی می‌ توان به آن طلب که هبه شده رجوع کند،
5. هم­چنین هبه مشروط به عدم قصد قربت است و با وجود قصد قربت صدقه محسوب می‌ شود، در حالی­ که ابراء مشروط به عدم قصد قربت نیست.

همانطور که ملاحظه نمودید، پرونده ‌های خانواده پیچیدگی ­های زیادی دارند. با بهره ‌گیری از وکلای با تجربه‌ و مجرب موسسه حقوقی مهر پارسیان می ­توانید، در این خصوص گام موثری در رسیدن به هدف نهایی (پیروزی در پرونده خود) برداشته باشید. وکلای مبرز موسسه حقوقی مهر پارسیان، در حوزه دعاوی خانواده، با کلیه قوانین موجود و مربوط آشنایی کاملی دارند و به دلیل همین شناخت و تسلط، پس از بررسی پرونده یک راهکار مناسب جهت رسیدن به هدف نهایی، یعنی پیروزی انتخاب نموده و شما را در کلیه مراحل دعاوی خود، با مشاوره و راهنمایی موثرشان، همراهی می ­نمایند. مطمئن باشید با انجام این امر شانس پیروزی در پرونده مذکور چند برابر خواهد شد و از این بابت خیالتان راحت خواهد بود.

جهت دریافت مشاوره در خصوص تفاوت هبه و ابراء با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.