غایب مفقود الاثر
غایب مفقودالاثر، واژه ای نام آشنا در حقوق خانواده می‌باشد. انسان ها از زمانی که متولد می شوند، به عنوان یک شخصیت، دارای حقوق و تکالیفی خواهند بود و این حقوق برای قانونگذار قابل احترام می‌باشد که مورد حمایت است.
در این مورد تفاوتی نمی‌باشد که شخص دارای اهلیت استیفاء باشد یا نباشد؛چراکه دارای اهلیت تمتع خواهد بود، هرچند قانونگذار تا مدت معینی او را دارای اهلیت استیفاء نداند. این عدم اهلیت او می‌تواند به سبب محجوریت باشد. (شامل جنون و یا سفاهت فرد باشد یابه دلیل صغیر بودن شخص).
این وضعیت دارا بودن حق و تکلیف می‌تواند زمانی کامل گردد که شخص از حجر خود خارج گردد و دیگر منع قانونی نداشته باشد. شخصیت مدنی فرد از زمانی که متولد می‌شود شروع و تا زمان مرگ او پایان می یابد. همانطور که تولد شخص موجد آثاری از جمله حق و تکلیف می‌باشد، مرگ و فوت او هم دارای همین اثر می‌باشد.
اما گاهی وضعیت و حالتی پیش می آید که شخص از نظر مدنی و مادی جود ندارد و دیگران که نسبت به شخصیت او علقه و روابط حقوقی دارند، دچار مشکل می شوند. این اشخاص غایب مفقودالاثر می باشند که به همین خاطر قانونگذار شرایطی را برای این اشخاص در قانون مدنی و امور حسبی مشخص کرده است.
در این مقاله به بررسی شرایط و ماهیت اشخاص غایب مفقودالاثر پرداخته می‌شود. برای اطلاعات و مشاوره می‌توانید به موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان مراجعه کنید و از راهنمایی تیم وکلای تخصصی تحت سرپرستی جناب آقای محمدرضا مهری در امور حسبی بهره مند گردید.
- غایب مفقودالاثر کیست؟ مرجع صالح برای رسیدگی به امور غایب مفقود الاثر چیست؟
- نحوه ی اداره ی امور مالی غایب مفقود الاثر چگونه می‌باشد؟
- شرایط صدور حکم فوت فرضی چیست و چه اشخاصی حق درخواست آن را دارند؟
- وضعیت حقوقی غایب مفقود الاثر بعد از صدور حکم فوت فرضی چگونه است؟
- مراجعت و پیدا شدن شخص غایب مفقود الاثر قبل و بعد از صدور حکم فوت فرضی چه آثاری دارد؟
غایب مفقودالاثر
افراد ممکن است که به دلایلی در جامعه نتواند برای مدتی طولانی حضور پیدا کنند و هیچ شخصی از آنها اطلاع نداشته باشد در نتیجه غایب محسوب می گردند. قانون در صورتی که این افراد حضور نداشته باشند برای آنها احکامی فرض می‌کند. در این صورت دادستان در جهت حمایت از حقوق و اموال غایب مفقود الاثر بر می آید و برای حفظ آن اقدامات تامینی وضع می‌کند. غایب مفقود الاثر به شخصی می گویند که از غیبت او مدت زیادی گذشته باشد و از او هیچ خبری نباشد. (1011 ق.م.)
مرجع صالح برای رسیدگی به امور غایب مفقود الاثر
دادگاه صالح برای رسیدگی به امور غایب مفقود الاثر، با دادگاه شهرستان محلی است که آخرین اقامتگاه غایب در آن محل بوده است و همچنین در صورتی که اقامتگاه غایب در خارج از ایران باشد، دادگاهی برای رسیدگی به امور غایب مفقودالاثرریالصالح است که آخرین محل سکونت غایب در حوزه آن دادگاه بوده است.
در صورتی که غایب مفقودالاثر، در ایران سکونت و یا اقامتگاه نداشته باشد دادگاه صالح در محلی است که ورثه غایب در آنجا سکونت دارند و اگر محل سکونت آنها معلوم نبود دادگاه صالح در محلی است که غایب در آنجا مال دارد.(مواد 126 و 127 و 128 و 129 قانون امور حسبی. اشخاصی که صالح برای دادخواست مربوط به امور غائب مفقود الاثر هستند،طبق قانون دادستان و اشخاص ذینفع می باشند.(قسمت آخر ماده ی 1012ق.م.)
نحوه اداره امور مالی غایب مفقود الاثر
ممکن است که شخص قبل از غیبت برای اداره ی اموال خود شخصی را تعیین نکرده باشد که در اینصورت به تقاضای دادستان و یا اشخاص ذینفع برای او شخصی به عنوان امین تعیین می‌شود.(1012ق.م.)
انتخاب دادگاه در مورد امین اختیاری و به صلاحدید او می‌باشد. امین، می‌تواند به انتخاب دادگاه و یا ورثه باشد،ولی در هر صورت که هر کدام از اشخاص مذکور باشند،از امین،برای اداره ی اموال غایب مفقود الاثر، تضمینات و ضامن مطالبه می‌کند و در صورتی که ورثه ضامن بدهد دادگاه نمی‌تواند فرد دیگری را به عنوان امین تعیین کند.(1013 و 1014ق.م.)
در مورد دیگر همچنین وراث غایب مفقود الاثر می‌توانند تا زمانی که حکم فوت فرضی صادر نشده است، از دادگاه تقاضا نمایند که دارایی غایب را به تصرف آنها بدهد مشروط به اینکه کسی برای اداره اموال غایب، از جانب او تعیین نشده باشد و دو سال از تاریخ آخرین خبر غایب گذشته باشد و حیات و یا ممات او معلوم نباشد.(1025ق.م.)
ممکن است که شخص غایب قبل از غیبت تکالیف و یا تعهدات مالی داشته باشد، از جمله، پرداخت نفقه اولاد و یا زوجی که در نکاح دائم بوده یا در نکاح موقت که زوج تعهد به انفاق کرده باشد و مدت نکاح نگذشته باشد. در اینصورت امین از اموال او دین را پرداخت می‌کند.(1028ق.م.)
شرایط صدور حکم فوت فرضی و اشخاصی که حق درخواست حکم فوت فرضی دارند
به این خاطر که فوت افراد می‌تواند دارای آثار حقوقی متعدد باشد و گاهی هم افراد به طور واقع فوت نکرده اند بلکه در جامعه حضور ندارند و قادر به انجام فعالیت های مدنی خود نیستند. از این رو برای آنان دو فوت را تعریف کرده است:
فوت واقعی و فوت فرضی
فوت فرضی وقتی است که اشخاص ذینفع بعد از گذشت مدت معینی از غیبت شخص، درخواست صدور فوت فرضی را از مرجع صالح می نمایند و در واقع عامل صدور فوت فرضی به این دلیل است که از تاریخ آخرین خبری که از حیات او رسیده است مدتی گذشته باشد که عادتا چنین شخصی زنده نمانده باشد. مواردی را که قانون مصداقی برای صدور حکم فوت فرضی می داند به شرح ذیل است:
-وقتی که ده سال از تاریخ آخرین خبر در مورد حیات او گذشته و در انقضای مدت مزبور سن او هفتاد و پنج سال باشد.
-گذشت مدت پنج سال از تاریخ ختم جنگ و سه سال در صورت انعقاد صلح در صورتی که شخص جزء نیروهای مسلح بوده و مفقود شده باشد.
-گذشتن سه سال تمام از غرق شدن کشتی که غایب با آن مسافرت کرده و از او خبری نباشد.
(مواد 1020 و 1021 و 1022 قانون مدنی و بند 4 ماده ی 154 قانون امور حسبی)
بر اساس ماده 153 قانون امور حسبی،ورثه ی غائب و موصی له(کسی که به نفع او وصیت شده است) حق درخواست صدور حکم فوت فرضی را دارند.
بعد از آنکه دادگاه موارد(مواد 1020 و 1021 و 1022 قانون مدنی و بند 4 ماده ی 154 قانون امور حسبی) را احراز کرد،با توجه به ماده ی 1023 ق.م. و 155ق.ا.ح. اقدام به صدور آگهی در رو زنامه ی کثیر الانتشار می‌کند.
وضعیت حقوقی غایب مفقود الاثر بعد از صدور حکم فرضی
فوت شخص، خود دارای آثار حقوقی خاصی است که این قاعده در مورد فوت فرضی هم صادق است(861ق.م.)؛چراکه با فوت شخص باید تکالیف دیون و تعهدات مالی و وصیت و اموال او از جهت ارث، مشخص شود.(869ق.م.) در صورتی که دادگاه فوت فرضی شخص را صادر کرد، در صورتی که تاریخ فوت و هم فوت مسلم شد اموال بین وراثی که حین الموت،موجود بوده اند، تقسیم می‌شود.(875ق.م.)
در صورتی که فوت غایب بدون تعیین تاریخ فوت ثابت گردد، دادگاه باید تاریخی را که فوت در آن تاریخ مشخص بوده است را مشخص نماید و در نتیجه اموال از تاریخ فوت معین شده، بین وراثی که در تاریخ مزبور موجود بوده اند، تقسیم می‌شود.(1017ق.م.)
مراجعت و پیدا شدن شخص غایب قبل و بعد از صدور حکم فرضی
در صورتی که غایب قبل از صدور حکم فرضی مراجعت نماید، باید اشخاص امین به سبب تصرف در اموال غایب، تضمین و وثایق کافی بدهند. تا از عهده اموال و حقوق اشخاص ثالث برایند.(1026ق.م.)
در صورتی که بعد از صدور حکم فرضی،غایب مراجعت نماید، باید کسانی که اموال او را به عنوان وراثت تصرف کرده اند، آنچه را که از اعیان و یا منافع اموال مزبور هنگام پیدا شدن غایب موجود می‌باشد مسترد دارند.(1027ق.م.)
وکیل متخصص در امور حسبی
این مقاله مطالبی را در مورد غایب مفقود الاثر به شما ارائه داد. لذا با مراجعه به موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان تحت سرپرستی جناب آقای محمدرضا مهری می‌توانید از مشاوره و راهنمایی وکلای تخصصی در امور حسبی بهره مند گردید.
سید محسن میرقاسمی،کارشناس ارشد حقوق خصوصی
بدون دیدگاه