در این بخش به بررسی موضوع حضانت و ملاقات طفل خواهیم پرداخت.

حضانت یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین مسائلی است که حقوق خانواده به آن پرداخته است و خانواده‌هایی که دارای فرزند هستند، در صورتی که پدر و مادر به هر علتی کنار هم زندگی نمی‌کنند، موضوع حضانت وملاقات فرزند، دارای اهمیت بسیار زیادی می‌باشد.

قانون، حضانت و سرپرستی فرزندان را به پدر و مادر سپرده است و آنها با تشکیل کانون خانواده عهده‌دار این امر مهم می‌شوند و هرگاه پدر و مادر جدا از یکدیگر زندگی کنند قانون برای مصلحت فرزند، حضانت و حق سرپرستی او و حق ملاقات، برای یکی از والدین را مشخص می‌کند.

در زمینه‌ حضانت و ملاقات فرزند، قانون مدنی و قانون جدید حمایت از خانواده مصوب سال 1391 موارد ممکن را احصاء کرده و قوانین خاصی را لحاظ کرده است.

نکات مهم در موضوع حضانت و ملاقات طفل

• حضانت فرزند با کدام یک از والدین می‌باشد؟
• جنسیت فرزند چه تأثیری در حضانت دارد؟
• در صورت فوت یکی از والدین، تکلیف حضانت فرزند با چه کسی خواهد بود؟
• چه مواردی باعث سلب حق حضانت فرزند می‌شود؟
• در صورت عدم صلاحیت پدر و مادر در حضانت فرزند، تکلیف قانونی چیست؟
• ضمانت اجرای قانونی در رابطه با استنکاف یا امتناع از حضانت چیست؟
• حق قانونی والدین در ملاقات با طفل چیست؟
• شرایط ملاقات با طفل چیست؟

موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه ی عدالت و مهر پارسیان، سعی دارد تا با پاسخگویی به سوالات مطروحه و ارائه مطالب، شما عزیزان را در زمینه‌ امر حضانت و ملاقات راهنمایی نماید.

حق حضانت فرزند

حضانت در لغت به معنی پرورش دادن و در آغوش گرفتن فرزند می‌باشد که از نظر حقوقی نیز از معنی لغوی خود دور نمانده است و در معنی حقوقی عبارت است از به عهده گرفتن سرپرستی و نگهداری طفل می‌باشد که با پدر و مادر طفل است.

پدر و مادر باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود، یکدیگر را معاضدت نمایند.(1104قانون مدنی)

گاه پیش می‌آید که پدر و مادر بنا به دلایلی از جمله سومعاشرت شوهر و خوف ضرر مالی و جانی، مسکن جداگانه انتخاب می‌کند (1115 قانون مدنی) و یا هرگاه پدر و مادر به علت طلاق جدا از هم زندگی کنند و دارای فرزند باشند، بدیهی است که باید حضانت فرزند را به یکی از والدین، پدر یا مادر که نسبت به حضانت فرزند اصلح می‌باشد، بدهد.

در قانون مدنی حق حضانت فرزند، با توجه به سن فرزندان مشخص شده است، به صورت موارد زیر خواهد بود:

1- قبل از هفت سالگی

حضانت فرزندان (چه دختر و چه پسر) تا سن هفت سالگی با مادر خواهد بود، مگر این‌که پدر و مادر به نحو دیگری توافق کنند.

پدر می‌تواند در صورت اثبات عدم صلاحیت مادر برای حضانت فرزند، در دادگاه صالح، حضانت را از او بگیرد و اگر پدر از تحویل طفل به مادر خودداری کرد می‌تواند بدون اثبات هیچ امری فرزندان را پس بگیرد.

2- بعد از هفت سالگی

حضانت فرزندان (چه دختر و چه پسر) بعد از هفت سالگی با پدر است، مگر این‌که پدر و مادر به نحو دیگری توافق کنند.
در صورتی که مادر بتواند عدم صلاحیت پدر رابرای حضانت طفل اثبات نماید دادگاه بنا به مصلحت او برای حضانت طفل تصمیم مقتضی اتخاذ می‌کند.

3-بعد از سن بلوغ

حق حضانت تا زمانی‌ است که طفل به سن بلوغ برسد؛ سن بلوغ ۹ سال تمام قمری برای دختر و پانزده سال تمام قمری برای پسر است و بعد از این مدت، طفل تعیین می‌کند که با چه کسی زندگی خواهد کرد.

تاثیر جنسیت فرزند در حضانت

ماده 1169 قانون مدنی  حضانت دختر را تا 7 سالگی با مادر و پسر را تا 2 سالگی، با مادر می‌دانست، اما با تغییر این ماده و اصلاحیه این ماده، حضانت چه پسر و چه دختر تا 7 سالگی با مادر معین شد.

فوت پدر و مادر و تاثیر آن در حضانت

در صورت فوت یکی از پدر و مادر، حضانت طفل با آن شخصی که زنده است؛ خواهد بود حتی اگر متوفی پدر طفل باشد و برای طفل قیم و سرپرست تعیین کرده باشد، در این صورت حضانت طفل با مادر خواهد بود.(1170قانون مدنی)

همچنین در صورتی که ولی قهری یا دادستان اعطای حضانت به مادر را خلاف مصلحت طفل تشخیص دهد می‌تواند با تقدیم دادخواست به دادگاه تقاضای سلب حضانت مادر را بنماید. (43 قانون جدید حمایت از خانواده)

در صورتی که پدر و مادر طفل هر دو فوت کرده باشند و یا به موجب حجر یا جنون قادر به سرپرستی طفل خود نباشند دادستان مکلف است که برای طفل، قیم (سرپرست) تعیین کند.(1185قانون مدنی)

موارد سلب حق حضانت فرزند

از آنجایی که پدر و مادر طفل هر دو ولی قهری و سرپرست طفل می‌باشند و به حکم قانون بر هر سرپرست دیگر در حضانت فرزند، دارای اولویت می‌باشند و این حق حضانت از آنها سلب نمی‌شود.(1175قانون مدنی)

اما گاهی اوقات پیش می‌آید که پدر و مادر یا یکی از آنها به حکم قانون صلاحیت برای به عهده گرفتن حضانت فرزند خود را ندارند یا در بعضی موارد حضانت از آنها سلب می‌شود.

به حکم قانون هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای نزدیکان طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مناسب بداند اتخاذ کند؛ که می‌تواند از موارد سلب موقت یا دائم حضانت باشد.

این موارد و مصادیق به شرح ذیل است:

• اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
• اشتهار به فساد اخلاق و فحشا
• ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی
• سواستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا،تکدیگری و قاچاق
• تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.

لازم به ذکر است که هرگاه پدر یا مادر که حضانت فرزند با یکی از آنها می‌باشد در صورت وجود یکی از موارد بالا می‌تواند با مراجعه به دادگاه تقاضای سلب صلاحیت طرف دیگر را به دادگاه خانواده تقدیم نماید.

همچنین در ماده 41 قانون جدید حمایت از خانواده بیان می‌دارد: هرگاه توافق طرفین در مورد حضانت و نگهداری طفل بر خلاف مصلحت طفل باشد، دادگاه می‌تواند با واگذاری امر حضانت به دیگری، تصمیم مناسب اتخاذ نماید.

تکلیف حضانت فرزند در صورت عدم صلاحیت ابوین

در صورتی که هم پدر و مادر هر دو صلاحیت حضانت طفل را نداشته باشند؛ دادگاه به تقاضای اقربای (نزدیکان) طفل یا قیم و یا رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی که مقتضی بداند، اتخاذ کند. (1173قانون مدنی)

تکلیف قانونی در رابطه با استنکاف یا امتناع از حضانت

سرپرستی و حضانت طفل، هم حق و هم تکلیف قانونی پدر و مادر می‌باشد در صورتی که دادگاه این حق و تکلیف را به پدر یا مادر بسپارد، باید در انجام آن سعی و تلاش بنمایند و از انجام تکلیف استنکاف و خودداری نکند و یا مانع اجرای دیگری در امر حضانت نشود؛ در غیر این صورت دادگاه به حکم قانون ضمانت اجرا تعیین کرده است.

هرکس از اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت طفل استنکاف کند یا مانع اجرای آن بشود یا از استرداد طفل امتناع ورزد به دستور دادگاه بازداشت می‌شود.(40 قانون حمایت خانواده)

همچنین در صورت امتناع از نگه داری طفل از جانب یکی از والدین دادگاه دیگری را به امر حضانت ملزم می‌کند و در صورتی که الزام ممکن و موثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.(1172قانون مدنی)

حق قانونی والدین در ملاقات با طفل

هرگاه به حکم قانون حضانت از یکی از ابوین سلب گردید، ملاقات فرزند برای آن شخص حق قانونی و مسلم است و قانون او را محق می‌داند و حق ملاقات فرزند خود را دارد؛ تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوط به آن در صورت اختلاف بین والدین با محکمه است.

بنابراین پدر و مادر می‌توانند با توافق یکدیگر زمان و مکان‌های ملاقات فرزند را برای دیگری که حضانت ندارد مشخص نماید.(1174قانون مدنی)
نحوه تعیین ملاقات نباید برخلاف مصلحت طفل باشد در غیر اینصورت دادگاه می‌تواند ترتیب دیگری را مشخص نماید.

شرایط ملاقات با طفل

باید شخصی که حضانت دارد زمان و مکان مناسب برای ملاقات فرزند را برای طرفی که حضانت ندارد مشخص کند و در صورت اختلاف، تعیین آن با دادگاه می‌باشد.

طرفی که حضانت دارد نمی‌تواند کودک را از محل سکونت خارج کند و در صورت خروج به حکم دادگاه الزام می‌شود.
مگر اینکه مصلحت خروج طفل را در دادگاه اثبات نماید و دادگاه مصلحت طفل را محرز بداند.(42قانون حمایت خانواده)

در صورتی که شخصی که دارای حضانت است قصد خارج کردن کودک از کشور را داشته باشد و دادگاه مصلحت بداند، طرف دیگر می‌تواند برای تضمین بازگرداندن صغیر و مجنون تامین مناسبی را از دادگاه بخواهد تا از طرف مقابل اخذ کند.

وکیل حضانت و ملاقات طفل

گروه وکلای رسمی مهر پارسیان، متشکل از وکلای پایه یک دادگستری، کارشناسان رسمی دادگستری، قضات بازنشسته و اساتید برتر حقوق در ایران، آماده پذیرش کلیه دعاوی عزیزان در پرونده‌های خانواده، کیفری، حقوقی و ثبتی می باشد.

مقالات مرتبط

• حضانت فرزند بعد از فوت پدر
• دادخواست سلب حضانت فرزند از مادر
• وکالت حضانت و ملاقات طفل
• وکیل حضانت و ملاقات طفل
• حضانت فرزندان پس از ازدواج مادر
• دادخواست حضانت فرزند

چه مواردی موجب سلب حضانت از پدر یا مادر می‌شود؟

مواردی همچون اعتیاد به مواد زیان آور مانند الکل، مواد مخدر و قمار، شهرت به فساد اخلاق و فحشا، ابتلا به بیماری های روانی، سواستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاو... و تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.

اگر پدر و مادر هیچکدام صلاحیت حضانت از فرزند نداشته باشند حضانت فرزند با کیست؟

دادگاه با تقاضای نزدیکان فرزند یا قیم یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی، تصمیم مناسب می‌گیرد.