ولایت قهری و قیومیت

در قانون امور حسبی، تعریفی از ولی قهری وجود ندارد. اما مصادیق تعیین قیم، شرایط قیم و سایر موارد مرتبط با قیومیت به صورت کامل تشریح شده است. در صورت نبود ولی قهری برای افرادی که نیاز به ولی دارند و در ادامه به آنها پرداخته خواد شد، قیم، عهده دار امور اشخاصی خواهد بود که ولی قهری آنها، بنا به دلایلی امکان تکفل امور آنها را ندارد.

سوالاتی که قابل طرح در موضوع شرایط ولی قهری و قیم، از طریق راه های ارتباطی به گروه تخصصی امور حسبی، موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان واصل شده است، توسط گروه وکلای مهر پاسخ داده خواهد شد. مهمترین سوالات کاربران درباره ولی قهری و قیم به شرح زیر می‌باشد:

• ولایت قهری و قیمومیت چیست و ولی قهری کیست و چه شرایطی دارد؟
• آیا امکان عزل ولی قهری وجود دارد؟ ولی قهری تا چه سنی عهده دار امور مولی علیه خود است؟
• آیا با غیبت ولی قهری، قیم تعیین می‌شود؟
• نقش قیم در اداره امور صغیر، مجنون یا سفیه چیست؟

برای آشنایی با مفاهیم ولی قهری و قیم، موارد نصب و عزل قیم، مواد عزل ولی قهری و آثار و تبعات حقوقی نصب قیم، در ادامه با ما همراه باشید.

 

ولایت قهری – ولی قهری – وصی- قیومیت – قیم

وضعیت خاص افراد محجور، با توجه به عدم تشخیص مصلحت و منافع خود، بر اساس نظر قانونگذار، موجب ایجاد مانع در دخالت این افراد در امور مالی و معاملات شده است. افرادی به عنوان نماینده محجورین، از سوی آنها اقدام به تصمیم‌گیری در امور مالی آنها تعیین می شوند که در سه قالب، قرار می گیرند. ولی قهری، وصی و قیم، از افرادی هستند که به عنوان نماینده محجورین، با ولایت قهری و قیمومیت، بر اقدامات آنها نظارت خواهند داشت.

 

ولایت قهری پدر و جد پدری

ولایت قهری پدر و جد پدری که با عنوان ولی قهری افراد صغیر، مجنون و سفیه یا غیر رشید، در امور مالی این افراد، بر اساس قانون مدنی تعیین شده و جای بحثی ندارد. ولایت قهری پدر و جد پدری بر اساس قانون آمره است و به همین دلیل ولی قهری، نیازی به پذیرش ولایت خود بر فرزندان صغیر، مجنون و سیفه ندارد.

مهم ترین تکلیف ولی قهری، انجام امور مالی شخصی است که ولایت قهری او را به عهده دارد. الزام قانونی ولی قهری به رعایت مصلحت محجور یا صغیر و حفظ حقوق مالی وی، مبنای قانوی و شرعی دارد. ولی قهری، می‌تواند به صورت مستقل و بدون نیاز به اذن هیچ مرجعی، اموال محجور را بفروشد یا اجاره دهد. ولی قهری، علاوه بر رسیدگی به اموال و امور مالی مولی علیه، وظیفه محافظت و مراقبت از وی را نیز به عهده دارد.

وصی، شخصی است که از جانب پدر یا جد پدری برای رسیدگی و تکفل امور محجور، تعیین میشود.

در مواردی که ولی قهری، رعایت غبطه  و ضرر و زیان محجور را ننماید، ضمانت اجرای قانونی آن ضم امین به ولی قهری می‌باشد با ضم امین، اختیارات و گستره اقدامات ولی قهری محدود می‌شود و بدون نظر امین تعیین شده از سوی دادگاه، ولی قهری حق اقدامات مالی درباره مولی علیه را ندارد.

عزل ولی قهری در قانون مدنی نیامده ولی با توجه به اینکه در موارد سکوت، نقص یا اجمال قانون، تکلیف به مراجعه به فتاوای شرعی داریم. در موارد خیانت ولی قهری در اموال و دارایی های محجور، امکان استفاده از ضمانت اجرای عزل ولی قهری از طریق دادگاه وجود دارد.

پدر و جد پدری که متکفل امور مربوط به فرزند صغیر یا محجور خود می شوند، به عنوان نهاد ولایت قهری یا ولی قهری شناخته می شوند و وصی منصوب از طرف ایشان، نهاد وصایت را تشکیل می دهد.

 

ولایت قهری مادر

بر اساس ماده 15 قانون حمایت خانواده مصوب 1353 در صورت اثبات خیانت، حجر یا عدم لیاقت پدر، به عنوان ولی قهری، به تقاضای دادستان و موافقت دادگاه خانواده شهرستان، حق ولایت، به هر یک از جد پدری یا مادر، تعلق می گیرد. اما شناختن مادر به عنوان ولی قهری، با توجه به اینکه اصل بر ولایت قهری پدر است و مادر و جد پدری، می‌توانند به عنوان جانشین پدر، در ولایت قهری قرار گیرند و فقط نیاز به اعلام دادگاه دارد نه تاسیس. به این معنی که اعلام حکم ولایت قهری مادر و جد پدری، از احکام تاسیسی نیست بلکه در قانون حق ولایت قهری مادر در صورت حصول شرایط، به رسمیت شناخته شده است و دادگاه فقط نسبت به اعلام آن اقدام می نماید.

حال اینکه اگر ولایت قهری مادر را بپذیریم، تقدم ولایت مادر، بر وصی منصوب از طرف پدر لازم می آید و این امر با رویه دادگاه ها و اصل متعارف سرپرستی و ولایت کودک، منطبق است. در واقع اختیار پدر در تعیین وصی برای فرزند محجور، محدود به زمانی است که مادر یا جد پدری، در قید حیات نباشند. در مواردی هم که مادر، ازدواج مجدد نماید، ولایت او بر فرزند ساقط می‌شود.

 

قیومیت – قیم

برای طفل صغیر یا محجوری که ولی قهری ندارد و یا افراد سفیه که فاقد ولی قهری هستند، در دادگاه خانواده محل سکونت شخص محجور، با پیشنهاد دادستان، قیم منصوب می‌شود. عزل و تعیین قیم جدید برای صغار و محجورین، با دادگاهی است که از ابتدا امور تعیین قیم را بر عهده داشته است.

تعیین قیم، پس از وصول موضوع به دادستان و پیشنهاد دادستان، توسط دادگاه خانواده انجام خواهد شد. شهرداری، اداره آمار، ثبت احوال و مامورین ادارات یاد شده، دهدار و بخش داران نیز از جمله مراجعی هستند که مکلفند در صورتی که از وجود صغیر یا محجوری در حوزه فعالیت خود، مطلع شوند، موضوع را جهت تعیین قیم، به دادستان اطلاع دهند.

در جریان رسیدگی در دادگاه ها، اگر قاضی دادگاه از وجود محجوری که قیم ندارد، مطلع شود، باید مراتب را جهت تعیین قیم، به دادستان، اطلاع دهد.

 

شرایط قیم برای تعیین به قیومیت

• اگر برای طفل صغیر مسلمان قیم انتخاب می‌شود، قیم وی نیز باید مسلمان باشد.
• بلوغ، عقل، بصیرت و آگاهی به مورد قیومیت.
• اهلیت کامل اخلاقی و مورد وثوق بودن قیم.

کسانی که نمی‌توانند به عنوان قیم انتخاب شوند، عبارتند از:

• محکومین به یکی از جرایم، کلاهبرداری- سرقت- خیانت در امانت- اختلاس- هتک ناموس- تجاوز به اطفال- ورشکستگی به تقصیر.
• افرادی که دارای فساد اخلاقی هستند.
• کسانی که خود یا وابستگان درجه اول، دعوایی بر محجور داشته باشند.
• زنان بدون رضایت شوهر حق پذیرش قیومیت را ندارند.

اختیارات و وظایف قیم

• دخل و تصرف در اموال منقول محجور و با کسب اجازه از دادستان، در اموال غیر منقول محجور.
• مواظبت از شخص مولی علیه و نمایندگی او
• رعایت غبطه و مصلحت محجور
• تهیه صورت جامع از اموال و دارایی های محجور، قبل از شروع به انجام اقدامات
• فروش اموال فاسد شدنی با رعایت مصلحت محجور
• مراقبت نسبت به بهداشت و درمان محجور
• نگهداری از اموال و اسناد قیمتی محجور با نظارت دادستان

معاملات قیم

معاملاتی که از طرف قیم انجام می‌شود و نیاز به اجازه دادستان دارد:

1. فروش اموال غیر منقول
2. رهن اموال غیر منقول
3. انجام معامله ای که نتیجه آن، مدیون شدن محجور به قیم باشد
4. اخذ وام بدون ضرورت و احتیاج
5. صلح اموال محجور

 

مشاوره حقوقی درباره ولایت قهری، ولی قهری، قیومیت و قیم

کلیه افرادی که به حکم قانون در زمره محجورین و افراد ممنوع المعامله به واسطه ی محجور بودن قرار می گیرند، نیاز به مشاوره حقوقی تخصصی دارند. امور حسبی که تعیین کننده شرایط ولایت قهری و قیومیت می‌باشد، در قانون امور حسبی و قانون مدنی، تعریف شده و شرایط خاصی برای آن مقرر شده است.

برای آگاهی کامل از شرایط قیم، محجور، حجر و رفع حجر، وصیت وصی، ولی قهری، ضم امین به ولی قهری، تعیین ناظر برای قیم، حساب ایام تصدی قیم به قیومیت، ولایت قهری و قیمومیت، افراد شامل ولایت قهری، قیمومیت صغار ومجانین، گروه وکلای مهر، همکار موسسه حقوقی و داوری بین‌المللی طلیعه عدالت و مهر پارسیان، با مشاوره مستقیم محمدرضا مهری، وکیل پیه یک دادگستری و متخصص در امور خانواده، در تمامی ایام و ساعات اداری در سایت موسسه، پاسخ گوی سوالات شما می باشند.